Dieren worden al eeuwen gehouden voor eigen gebruik: voor voedselproductie, gezelschap en recreatie en wetenschappelijk onderzoek. Dit heet domesticatie. Dieren zijn geselecteerd en gefokt om de meest geschikte dieren te krijgen. Ze zijn daardoor steeds beter aangepast aan de leefomstandigheden in gevangenschap. De meeste gehouden dieren zijn hun natuurlijke gedragingen en behoeftes niet kwijtgeraakt. Kenmerken van de natuurlijke leefomgeving van het dier zijn daarom vaak nog steeds richtinggevend voor een ideale huisvesting.
Huisvesting dieren voor voedselproductie
De drie grootste diergroepen die gehouden worden, zijn de varkens, de runderen en het pluimvee. Ze worden gehouden voor de productie van vlees, melk en eieren. Ook kweekvis wordt gehouden voor productie en is een sterk groeiende categorie. Het is economisch gunstig om veel van deze dieren in relatief kleine en kale ruimtes te houden. Voor een aantal van de intensief gehouden diersoorten worden wettelijke minimumeisen gesteld aan huisvesting en inrichting. Voor varkens bijvoorbeeld worden er eisen gesteld aan de ruimte per dier en de uitvoering van de vloer. Daarnaast is het verplicht om afleidingsmateriaal aan te bieden en moeten zeugen vanaf 2013 in groepen gehouden worden.
Huisvesting dieren voor gezelschap en recreatie
Meer dan de helft van de huishoudens in Nederland heeft een of meer huisdieren. Iets meer dan de helft van de huisdieren zijn katten, honden, konijnen en knaagdieren. Daarnaast worden ook nog eens een half miljoen paarden en pony’s als sport- en recreatiedier gehouden. In Nederland zijn er dus enorm veel dierhouders. Ze hebben niet allemaal evenveel kennis over hoe je huisdieren moet houden. De huisvesting van huisdieren varieert daardoor ook enorm.
Er zijn geen regels opgesteld voor het houden van huisdieren. Er zijn wel specifieke regels voor het bedrijfsmatig huisvesten van honden en katten (asiels en dergelijke) via het Honden- en Kattenbesluit. Voor het houden van dieren in dierentuinen worden eisen gesteld aan huisvesting en verzorging via het Dierentuinenbesluit.
Huisvesting dieren voor wetenschappelijk onderzoek
Dieren worden ook gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en wettelijk voorgeschreven testen. De meeste experimenten worden gedaan op muizen en ratten, maar ook andere diersoorten worden gebruikt, zoals cavia's, konijnen, kippen, honden, katten, paarden, schapen, geiten, varkens, runderen, apen, vogels, vissen en amfibieën.
De proefdiersector in Nederland is aan de strenge regels van de Wet op de dierproeven gebonden. Vóór een dierproef uitgevoerd mag worden, moet de Dierexperimentencommissie (DEC) de proef goedkeuren. De commissie kijkt naar het doel van de proef en wat er in de proef met de dieren gebeurt. Ze controleert ook hoe de dieren worden gehuisvest. Hoewel sociale dieren in groepen moeten worden gehuisvest, laten proeven dit niet altijd toe.
