...
Een derde manier is om van de totale soortensamenstelling uit een opname een indicator af te leiden en te bekijken hoe deze zich ontwikkelt. Dit kan bijvoorbeeld de plantengemeenschap zijn, waartoe de vegetatie wordt gerekend (zie hoofdstuk 2.3), de soortenrijkdom van de opname, of een ecologische indicatiewaarde, bijvoorbeeld de gemiddelde Ellenberg-indicatiewaarde voor de zuurgraad. Hieronder is een voorbeeld gegeven.
|
  |
|
Voorbeeld van PQ-analyse uit een Slowaaks vegetatieonderzoek (Šibíková et al. 2017), waarbij in drie PQ’s (PMP genoemd) de trend in de Ellenberg indicatorwaarde (afgeleid uit de soortensamenstelling) voor vocht en stikstof zijn bepaald in de periode 1990-2010. | ||
...
We hebben hier twee voorbeelden van PQ-onderzoek opgenomen, ter verdieping. De eerste betreft een zeer recente studie waarin ruim 35 jaar lang PQ’s op het Belgische deel van de Sint-Pietersberg zijn opgenomen (Lejeune & Verbeke 2018). We geven de resultaten van het eerste PQ weer, zoals die in het boek beschreven zijn (zie de PDF hieronder). De studie noemt een aantal indicatoren waarmee de veranderingen in vegetatiesamenstelling van het grasland zijn geanalyseerd, namelijk de soortenrijkdom (incl. een diversiteitsindex), de soortensamenstelling, de betreffende plantengemeenschap, de bedekking van een specifieke soort (Gevinde kortsteel, Brachypodium pinnatum), en de aanwezigheid van struiken en bomen.
2.8 Verdieping Belgische Sint Pietersberg.pdf(met dank aan het Natuurhistorisch Genootschap Limburg)
|
Het tweede voorbeeld betreft de al meer dan 30 jaar lopende monitoring van de effecten van bodemdaling op Ameland. Hier is een dikke stapel rapporten over verschenen. We nemen een recente studie hier op (door Van Elschot et al. 2018). In paragraaf 4.8.3 staan gegevens van PQ’s uitgewerkt. De opnamen van de PQ’s zijn geïdentificeerd naar een gedetailleerde typologie van kweldervegetatie die SALT97 heet. In tabellen 4.5 en 4.6 is per PQ voor elk jaar aangegeven tot welk SALT-type de vegetatie gerekend kan worden, en hoe de ontwikkeling geïnterpreteerd moet worden. In deze verdieping worden ook voorbeelden gegeven van monitoring met herhaalde vegetatiekarteringen.
...
Er kleeft wel een risico aan het vergelijken van kaarten van één gebied uit verschillende jaren. De subjectieve keuzes die bij het maken van kaarten nodig zijn, zoals interpretaties van kaartgrenzen, verschillen in detailniveau bij het onderscheiden van vegetatietypen en kaartvlakken, verschillen in het herkennen van vegetatietypen in het veld, etc. veroorzaken verschillen tussen kaarten die niet een gevolg zijn van daadwerkelijke veranderingen in vegetatie. Wanneer twee kaarten uit een verschillend jaar in GIS worden vergeleken, zal een deel van de veranderingen betrekking hebben op echte veranderingen, een ander deel zal het gevolg zijn van verschillen in aanpak. Er zitten zodoende wel wat haken en ogen aan het gebruik van vegetatiekaarten voor monitoring (Kloosterman 1991). Een voorbeeld zijn twee karteringen van een schor bij St Annaland in de Oosterschelde uit 1978 (boven) en 2013 (onder) (https://www.rijkswaterstaat.nl/water/waterbeheer/natuur-en-milieu/kwelders/index.aspx). Het detailniveau tussen beide kaarten is zo groot, dat bij een GIS-analyse van opgetreden vegetatieveranderingen veel ruis zou optreden.
 |
|
 |
|
Er zijn verschillende manieren om hier mee om te gaan. Ten eerste zijn grote veranderingen over het algemeen zekerder dan kleine verschuivingen. Dus hoe meer een gebied in verandering is en hoe groter de verschillen zijn tussen verschillende jaren, hoe minder onzekerheden een probleem zijn. Niemand betwijfelt of het dichtgroeien van de duinen van Voorne in de periode 1950-1980 wel echt is opgetreden; daarvoor geeft de tijdreeks van karteringen in Van Dorp et al. (1985) een te overtuigend beeld. Veranderingen kunnen op een grover schaalniveau geanalyseerd worden dan de schaal waarop gekarteerd is. Zo kunnen verschillen in kaartdetail worden gegeneraliseerd naar een min-of-meer gelijk niveau tussen kaarten uit verschillende jaren. Ook wat betreft de vegetatietypen kun je bijvoorbeeld alle bossen samen vergelijken ten opzichte van alle graslanden, in plaats van veranderingen tussen tien gedetailleerde bostypen.
|
 |
|
Ook de methode om vegetatietypen om te zetten naar een indicatiewaarde voor een milieuparameter, zoals bij het programma Iteratio (Holtland et al. 2009) gebeurt, is een manier waarbij gedetailleerde informatie (de soortensamenstelling) wordt gegeneraliseerd naar een eenvoudige waarde (bijv. zuurgraad). In Holtland et al. (2009) wordt een voorbeeld gegeven.
...
We eindigen met een voorbeeld waarin 25 jaar vegetatieonderzoek in de Oostvaardersplassen is samengevat (Jans & Drost 1995). De vegetatie-ontwikkeling in twee smalle stroken is hieronder weergegeven.
...
|
 |
 | |
 | |||
| |||
Begrippenlijst
monitoringhet volgen van veranderingen in vegetatie of soorten om inzicht te krijgen in het verloop van ecologische processen ten behoeve van evaluatie van beheer of beleid
Geciteerde literatuur
Elschot, K., A. De Groot, A., Dijkema, K., Sonneveld, C., Van der Wal, J.T., Brinkman, P., Van Duin, W., Molenaar, W., Krol, J.J., Kuiters, L., De Vries, R., Wegman, R., Slim, P., Koppenaai, E. & De Vlas, J. (2018). Ontwikkeling kwelder Ameland-Oost. In: Bodemdalingsonderzoek Ameland-Oost. Evaluatie kweldermonitoring 1986-2016. Intern rapport C04/17, Wageningen Marine Research.
...
Van Dorp, D., Boot, R. & Van der Maarel, E. (1985). Vegetation succession on the dunes near Oostvoorne, The Netherlands, since 1934, interpreted from air photographs and vegetation maps. Vegetatio 58(3): 123-136.