Kunststof speeltjes

Geschikt voor

Zuigende en gespeende biggen | vleesvarkens | opfok)zeugen | beren

Omschrijving materiaal

Plastic of zacht rubber bijtspeeltjes zijn er in allerlei vormen en maten. Ze zijn beperkt of niet afbreekbaar. Vaak worden ze hangend aangeboden, bijvoorbeeld aan een ketting. Voorbeelden zijn bijtballen, bijtkogels, rubber of tyleen staven/uitsteeksels, en bijtringen. Er zijn ook speeltjes met een geur. ‘Speelballen’ met uitsteeksels (egels) worden ook los op de vloer aangeboden. Ronde speelballen zijn niet meegenomen omdat ze niet bijtbaar zijn (te groot in diameter) en weinig tot geen verrijking bieden.

Voordelen

Indien hangend aangeboden, weinig risico voor de gezondheid van varkens.
Speeltjes scoren goed op de menscriteria, waaronder materiaalkosten en arbeidsbehoefte.

Nadelen

Aan de meeste diercriteria wordt niet of beperkt voldaan. Varkens vertonen maar enkele dagen uitgesproken interesse in speeltjes als ze nieuw zijn; ze dragen niet of nauwelijks bij aan het voorkomen van staart- en oorbijten.
Stukjes kunststof die afbreken en via de mest op het land terecht komen, vormen een risico voor het milieu.

Plaats in het hok

Toelichting

Hang het speelmateriaal bij voorkeur op daar waar de dieren niet mesten of rusten. Dit is aan de hokafscheiding langs de voerbak of aan de voorkant van het hok. Voor een optimaal gebruik moet het materiaal minimaal 10 cm van de wand hangen.

Beschikbaar en bereikbaar

Toelichting

Ophanghoogte van een speeltje is zodanig dat deze voor de dieren gemakkelijk bereikbaar is. Dit betekent dat de ophanghoogte is afgestemd op de kleinste dieren in het hok (bij opleg) en niet hoger is dan snuithoogte bij een varken dat normaal staat. De bouw van een varken zorgt ervoor dat de kop niet makkelijk hoog opgetild kan worden.

Overige aandachtspunten om het speelmateriaal aantrekkelijker en/of voor meer dieren tegelijkertijd beschikbaar te maken:

🗸 Wekelijks vervangen of rouleren van speeltjes [bron 1]:

● De nieuwigheid is er snel af, veelal binnen enkele dagen.

● Omdat varkens een geheugen hebben voor objecten is het is aan te bevelen om dezelfde objecten niet binnen 5 dagen opnieuw aan te bieden.

● Tussentijds schoonmaken van speeltjes leidt niet tot meer interactie van varkens met deze objecten.

🗸 Meer speeltjes aanbrengen in een hok [bron 2]:

● Indien er te weinig speeltjes beschikbaar zijn kunnen meer gevechten en huidbeschadigingen ontstaan.

● De mate van interactie met speeltjes neemt toe als er verschillende typen objecten aan worden geboden.

● Enigszins verspreiden over het hok lijkt gebruik te stimuleren, aangezien varkens dan hun voorkeursplek kunnen kiezen.

🗸 Kiezen voor speeltjes waar meer dieren tegelijkertijd mee bezig kunnen zijn: Dit geeft wat meer interactie, bijvoorbeeld speeltjes met meerdere uitsteeksels of staven.

🗸 Kiezen voor materiaal dat meer vervormbaar en indrukbaar is: hierdoor neemt de kauwbaarheid toe. Het materiaal moet qua hardheid en diameter passen bij de leeftijd van de dieren, zodat varkens het goed in de bek kunnen pakken.

🗸 Interactie/verbinding tussen varkens in meerdere hokken creëren: bijvoorbeeld met ‘wip- en schuifsystemen’.

🗸 Geuren aanbrengen die varkens aantrekkelijk vinden, en hierin wisselen om de ‘nieuwigheid’ te stimuleren. Zie ‘zintuiglijke verrijking’ voor voorbeelden van aantrekkelijke geuren. De kans bestaat wel dat speeltjes al snel de geur van stallucht aannemen, vooral door ammoniak.

Diercriteria
	Bezigheid Toelichting Varkens vertonen maar enkele dagen uitgesproken interesse in speeltjes. Speeltjes hebben alleen een effect op het gedrag van varkens als ze ‘nieuw’ zijn.
	Wroetbaarheid Toelichting Bijtspeeltjes zijn niet wroetbaar. Ook op een losliggende ‘egel’ kan een varken niet de typerende bewegingen met de wroetschijf maken.
	Kauwbaarheid Toelichting Speeltjes zijn beter bijt- en kauwbaar naarmate de hardheid afneemt. De meest effectieve speeltjes zijn daarom van zacht rubber. Hard plastic is niet kauwbaar.
	Afbreekbaarheid Toelichting Naarmate de hardheid van het materiaal afneemt neemt de afbreekbaarheid als regel toe. Zacht rubber kan het beste vervormd en stukgebeten worden.
	Eetbaarheid Toelichting Kunststof heeft geen voedingsvoordeel en is dus niet 'eetbaar'.
	Veiligheid Toelichting Hangend: Commerciële speeltjes voor dieren bevatten veelal geen schadelijke stoffen. Zolang rubber geen schadelijke stoffen voor het dier bevat (zoals pvc’s) dan zijn de gezondheidsrisico’s voor het dier nihil.
	Veiligheid Toelichting Op vloer: losliggende materialen bevuilen snel en de interesse erin gaat extra snel verloren. Door bevuiling kan er meer overdracht van ziektekiemen zijn. Algemeen: Vanuit hygiënisch standpunt is het belangrijk om na iedere ronde de speeltjes te reinigen en te ontsmetten.
Groen = Positief Rood = Negatief Oranje = heeft beperkingen

Mens & Milieu
	Materiaalkosten Toelichting Kosten van commerciële kunststof bijtspeeltjes zijn beperkt. Ze variëren van ca. €5.00 per kogel of bal, €5,00–10,00 voor een bijtring, €10,00-30,00 voor een egel of propeller, en zo’n €25,00-35,00 voor een Bite rite. [AgroTopShop] Kosten van een ketting om speeltjes hangend aan te bieden bedragen €1.50-3,00 per meter ketting. Daarnaast komen er nog eenmalige kosten bij van de beugel die zorgt dat de ketting 10-20 cm vanaf muur of hokafscheiding hangt.
	Arbeidsbehoefte Toelichting Ophangen van bijtspeeltje kost ongeveer 10 min per hok. Onderhoud (bijv. vervangen rubberen staven van rubber speeltje zoals de Bite rite) wordt geschat op 5 min per hok per ronde. Geschatte arbeid komt ongeveer op 1 -10 min/dierplaats/jaar. [bron 3]
	Mestafvoer Toelichting Weinig risico's. Mogelijk risico is dat stukjes plastic en met name rubber kunnen losraken en in de put terecht komen. Dit kan voor problemen zorgen bij de mestafvoer.
	Gezondheidsrisico Toelichting Arbotechnisch weinig risico's. Het is wel van belang om bevestigingssystemen e.d. af te ronden om verwondingen bij varkens en personeel te voorkomen.
	Milieurisico Toelichting Indien kunststof materialen afbreekbaar zijn, leveren ze een risico op voor het milieu. De varkens nemen het materiaal dan op en het komt via de mestput op het land en dus in het milieu terecht.
Groen = Positief Rood = Negatief Oranje = heeft beperkingen

Publicaties

Bekijk publicaties

[1] Buijs, S., & Muns, R. (2019). A Review of the Effects of Non-Straw Enrichment on Tail Biting in Pigs. Animal, 9(10). https://doi.org/10.3390/ani9100824

[2] van de Weerd H, Ison S. (2019). Providing Effective Environmental Enrichment to Pigs: How Far Have We Come? Animals 21;9(5):254. https://doi.org/10.3390/ani9050254

[3] Zonderland J.J. (2007). Afleidingsmateriaal voor varkens breed gewogen. Rapport 38, Animal Sciences Group. https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/29108

Kunststof speeltjes

Geschikt voor

Omschrijving materiaal

Voordelen

Nadelen

Diercriteria

Mens & Milieu

Publicaties

Extra beeldmateriaal