Taksterfte rode bes

Taksterfte bij rode bes wordt veroorzaakt door de schimmel Eutypa lata. Het meest opvallend bij taksterfte is de plotselinge verwelking in de lente en de zomer. Op de takken is dan altijd een kanker aanwezig.

De verwelkte of afgestorven tak breekt bij buigen zeer gemakkelijk af ter hoogte van deze kanker. Het hout is op de plek van de breuk bros en zacht. Bij andere oorzaken van taksterfte door bijvoorbeeld bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis) zijn dode takken moeilijk of niet met de hand af te breken en is het hout hard en taai. Pas sinds 2002 is ontdekt dat Eutypa lata de veroorzaker is van taksterfte bij rode bes. Op de plek waar de infectie heeft plaatst gevonden (meestal een snoeiwond) ontstaat een kanker, waarbij het hout opvallende barsten en scheuren vertoont. De bast is enigszins roodgekleurd en licht ingezonken. Bij het aansnijden is het aangetaste bastweefsel roodbruin en het gezonde groen of geelwit. Opvallend is de wigvormige verkleuring bij dwarsdoorsnede van een aangetaste tak. De schimmel groeit langzaam, waardoor pas na een aantal jaren een infectie zichtbaar wordt. In jongere aanplanten is de ziekte dus niet waarneembaar. Ook onder overkapping worden soms massale kanker-aantastingen in rode bes waargenomen. De sporen komen vanuit infectiebronnen buiten de bessenpercelen, Eutypa heeft ook zeer veel waardplanten.

De aantasting verloopt via wonden. Wanneer ascosporen op een verse wond (meestal een snoeiwond) komen, worden ze het xyleem ingezogen. Daar is voldoende vocht om te kiemen en groeit de schimmel door het hout. Op die plek ontstaat de kankerplek, waarbij de bast opkrult. Het kan enige jaren duren voor de aangetaste tak afsterft. In het afgestorven hout kan de schimmel vruchtlichamen vormen. Dit gebeurd in een laag, bestaande uit schimmelweefsel en afgestorven hout (stroma genoemd). Voor de vorming van stroma is echter veel regen nodig (600 mm neerslag per jaar). Daarom kan het lang duren voor aangetast hout nieuwe sporen gaat vormen. De vruchtlichamen zullen ascosporen vormen, die bij 2 mm neerslag al kunnen worden uitgestoten. Deze sporen zijn heel sterk en kunnen wel 70 dagen kiemkrachtig blijven. Ze kunnen goed tegen tijdelijke uitdroging, en eenmaal in een snoeiwond aangekomen is er vocht genoeg om ze te doen kiemen. De schimmel heeft ook een ongeslachtelijke fase met de naam Libertella, ongeslachtelijke sporen (conidiën) van Eutypa kunnen echter geen infecties veroorzaken.

Bestrijding op het moment van het verschijnen van de eerste symptomen heeft geen zin om aantasting tegen te gaan. Infecties hebben al enkele jaren eerder plaatsgevonden. Er zijn alleen een beperkt aantal preventieve maatregelen mogelijk. De meest effectieve methode om infecties te voorkomen is wondbescherming. In andere teelten worden snoeiwonden afgedekt met pasta's (of acrylverf) of door fungicidenbespuitingen beschermd. De toegelaten fungiciden in de bessenteelt hebben echter geen werking tegen Eutypa. Middelen voor wondbehandeling zijn momenteel niet toegelaten in de bessenteelt.

Zolang er geen middelen beschikbaar zijn is het voorkomen van infecties het enige alternatief; hiervoor kunnen tot nu toe alleen algemene adviezen gegeven worden als:

• niet snoeien tijdens natte weersomstandigheden omdat dan ascosporen vrijkomen.

• snoeien enige tijd na regenval, zodat de sporen aantallen op het laagst zijn.

Een andere methode om in de toekomst met taksterfte om te gaan is het toepassen van vervangingssnoei. Proeven hebben aangetoond dat het heel goed mogelijk is in twee jaar tijd alle takken weg te knippen en te vervangen door jonge takken.