CO2

CO₂ staat wereldwijd bekend als broeikasgas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde en klimaatverandering. Hoewel de hoge uitstoot van CO₂ en resulterende klimaatcrisis niet ter discussie staan, blijft CO₂ een essentieel onderdeel van de atmosfeer voor de groei van planten. De concentratie CO₂ in de buitenlucht is de afgelopen 50 jaar van 325 ppm naar zo’n 410 ppm gestegen. In een kas wordt de CO₂ concentratie tot wel 1000 ppm verhoogd omdat het gewas dan sneller groeit. Het aantal kilo’s tomaten per m² neemt dan bijvoorbeeld flink toe.

De meeste CO₂ die in de glastuinbouw gebruikt wordt, is afkomstig van fossiele brandstoffen. Het gaat dan voornamelijk om CO₂ die vrijkomt bij de verbranding van aardgas in WKK’s. Een deel van de glastuinbouw krijgt CO₂ geleverd via een uitgebreid leidingnetwerk. Die CO₂ is gedeeltelijk bijproduct uit de petrochemische industrie en gedeeltelijk afkomstig uit een bio-ethanolfabriek.

Open

Deze opslagtanks bevatten aardgas; nu nog een belangrijke bron van energie en CO₂ voor de glastuinbouw. Maar ook aardgas is een eindige grondstof en dus moet er over alternatieven worden nagedacht.

Slechts een heel beperkt deel van de CO₂ die wordt gedoseerd in kassen wordt daadwerkelijk opgenomen en vastgelegd door het gewas. De rest (>90%) verdwijnt door de luchtramen naar de buitenlucht en is dus in feite uitstoot. Het verlies van CO₂ door de ramen kan flink beperkt worden door slimmer te doseren op basis van meet- en regeltechniek. Ook kan een (semi-)gesloten kasontwerp met mechanische ventilatie de efficiëntie sterk verbeteren. Maar efficiënter gebruik van CO₂ maakt nog geen circulair gebruik.

Alternatieve bronnen voor CO₂

Naarmate de energietransitie vordert en het gebruik van fossiele brandstoffen afneemt, neemt ook de productie van CO₂ af. Alternatieve bronnen moeten dus worden overwogen als de glastuinbouw gebruik wil blijven maken van CO₂ in de kas. Een van de mogelijkheden is de CO₂ die vrijkomt bij de verbranding van afval. Maar ook die bron zal op de langere termijn verdwijnen, omdat er in een circulaire economie (vrijwel) geen afval bestaat om te verbranden.

De uitdaging is om innovatieve oplossingen voor CO₂ gebruik in de glastuinbouw te ontwikkelen. De atmosfeer kan daarin een belangrijke rol spelen als bron. CO₂ kan namelijk direct uit de buitenlucht worden gehaald met ‘Direct Air Capture’ technologie (DAC). Indirect zijn planten een bron van CO₂ uit de atmosfeer omdat zij CO₂ uit de buitenlucht vastleggen door middel van fotosynthese. Als organische reststromen zoals snoeiafval en mest verwerkt worden in bioreactoren komt die CO₂ weer vrij en zou gebruikt kunnen worden in de kas.

Spanningsveld tussen circulariteit en klimaatverandering

Als het om CO₂ gaat is het bij elke innovatie van belang om het spanningsveld tussen circulariteit en klimaatverandering te beschouwen. Vanuit een circulair perspectief komt alle CO₂ die bijvoorbeeld uit de atmosfeer wordt gehaald ook weer terug in de atmosfeer, en er is dus geen additionele uitstoot. Dit wordt ook wel ‘klimaatneutraal’ genoemd. Maar er gaan steeds meer stemmen op voor het verminderen van de hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer om klimaatverandering tegen te gaan. Dit wordt aangeduid met ‘klimaatpositief’ en betekent dat de CO₂ uit DAC-installaties of bioreactoren langdurig moet worden opgeslagen. Denk aan ondergrondse reservoirs, maar ook aan biochar en het aanplanten van bos voor het vastleggen van koolstof.