5. Wormmiddelen
- Tessa Jacobs
De beschikbare wormmiddelen zijn afhankelijk van de soort werkzame stof, in 5 groepen op te splitsen. Elke groep bestaat uit middelen met sterk vergelijkbare werkzame stoffen en daardoor gedeelde eigenschappen. Niet elke groep van middelen is echter op elk moment even geschikt of effectief tegen elke wormsoort. Maak daarom voor elke ontwormbehandeling met de WormenWijzer een goede afweging over de noodzaak en over het te gebruiken middel.
Het door de WormenWijzer geadviseerde middel is gebaseerd op de wormsoort (9), de kans op besmetting met die wormsoort(en) op dat moment in het jaar, de mate van resistentie (10) tegen het wormmiddel in Nederland en het doel van de behandeling (quarantaine, ziekte of preventie van ziekte).
Wormmiddelen in groep 1 zijn vanwege omvangrijke resistentie in Nederland niet geschikt voor de bestrijding van Haemonchus contortus en Teladorsagia circumcincta. Middelen in groep 1 zijn wel effectief tegen Nematodirus-soorten en ze genieten bij het bestrijden van deze soorten de voorkeur boven middelen uit andere groepen omwille van het afremmen van resistentieontwikkeling (10). Als naast Nematodirus battus ook andere wormsoorten (9) tegelijk oorzaak kunnen zijn van ziekte, voldoen wormmiddelen uit groep 2, 3 of 4 ook. Wormmiddelen in groep 3 zijn eveneens vanwege omvangrijke resistentie in Nederland niet/nauwelijks nog geschikt voor de bestrijding van Haemonchus contortus en Teladorsagia circumcincta. Overigens kan het zijn dat een moxidectine-houdend middel nog wel effectief is tegen ivermectine- en doramectine-resistente populaties van Haemonchus contortus en Teladorsagia circumcincta. Ook is inmiddels verminderde werkzaamheid gevonden voor de middelen in groep 2, 4 en 5, zij het dat dit nog beperkt is.
In de tabel staan per groep de wormmiddelen die in Nederland zijn toegelaten. Wanneer een specifiek wormmiddel niet beschikbaar of voorradig is in Nederland kan men uitwijken naar een wormmiddel met een EU-registratie. Als geen wachttijd voor melk vermeld staat, is het gebruik van deze middelen niet toegestaan bij schapen die melk produceren voor de humane consumptie. Maak bij voorkeur gebruik van injectie of drench. Precieze dosering van individuele dieren met wormmiddelen in deze vorm is in vergelijking tot boli of korrels eenvoudiger en betrouwbaarder. Wormmiddelen zijn niet geschikt voor het behandelen van lammeren met coccidiose.
Groep | Handelsnaam | Werkzame stof(fen) | Vorm | Wachttijd | |
| Vlees | Melk | |||
| |||||
| Bovex 2,265% | oxfendazol | drench | 16 dgn |
|
| Panacur 2,5% | fenbendazol | drench | 28 dgn |
|
| Panacur Boli | febendazol | tablet | 21 dgn | 7 dgn |
| Flukiver Combi* | mebendazol, closantel** | drench | 65 dgn |
|
| |||||
| Endex 75% suspensie* | levamisol, triclabendazol | drench | 42 dgn |
|
| Wormbolus levamisol | levamisol | tablet | 10 dgn |
|
| |||||
| Oramec | ivermectine | drench | 14 dgn |
|
| Noromectin | ivermectine | drench | 14 dgn |
|
| Cydectin 0,1 % | moxidectine** | drench | 14 dgn | 5 dgn |
| Moxidectin Chanelle | moxidectine | drench | 14 dgn | 5 dgn |
| Ridamec | moxidectine | drench | 14 dgn | 5 dgn |
| Ivomec | ivermectine | injectie | 63 dgn |
|
| Dectomax | doramectin | injectie | 70 dgn |
|
| Prontax | doramectin | injectie | 70 dgn |
|
| Ges-o-mec | ivermectine | injectie | 42 dgn |
|
| Panmectine | ivermectine | injectie | 42 dgn |
|
| Qualimec | ivermectine | injectie | 42 dgn |
|
| Cydectin Triclamox* | moxidectine***, triclabendazol | drench | 31 dgn |
|
| |||||
| Zolvix | monepantel | drench | 7 dgn |
|
| |||||
| Solantel | closantel | drench |
|
|
| Flukiver Combi* | mebendazol, closantel** | drench | 65 dgn |
|
*) Middelen met twee werkzame stoffen zijn alleen in uitzonderlijke situaties zinvol. Deze gecombineerde middelen zijn vooral bedoeld voor de bestrijding van leverbot en zijn daarnaast ook werkzaam tegen maagdarmwormen. Gebruik gecombineerde middelen is daarom alleen geadviseerd als bestrijding van maagdarmwormen en leverbot gelijktijdig nodig is of als er wettelijk geen alternatieve keus is. Vanwege het verschil in risicomomenten op ziekte zijn enkelvoudige middelen op zich voldoende voor de bestrijding van maagdarmwormen of leverbot. Vermijd elke onnodige behandeling tegen maagdarmwormen of leverbot om de selectiedruk voor resistentie (10) te verminderen, de ontwikkeling daarvan te vertragen en om het bodemleven en de waterkwaliteit minimaal te belasten.
**) Dit middel is vooral bedoeld voor de bestrijding van leverbot die resistent is tegen triclabendazol. Het middel werkt tegen bloeddrinkende wormsoorten en is daarom ook geschikt voor de bestrijding van (multiresistente) Haemonchus contortus. Closantel is geen breedspectrummiddel. Als gelijktijdig met Haemonchus contortus andere gevaarlijke wormsoorten ziekte kunnen veroorzaken is een gecombineerde behandeling met een middel uit groep 2, 3 of 4 nodig.
***) Een moxidectine-houdend middel heeft een nawerking van enkele weken (circa 4 weken) tegen Haemonchus contortus en Teladorsagia circumcincta. De duur van de nawerking is korter in magere lammeren. Bij resistentie kan de nawerking verkort zijn.
****) Levamisol en closantel zijn breedspectrum middelen die onvoldoende werkzaam zijn tegen geïnhibeerde (overwinterende) larven in de darmwand en tegen de onvolwassen stadia van alle wormsoorten. Daarmee moet rekening worden gehouden als dit middel wordt toegepast voor een quarantainebehandeling en tijdens de behandeling van zieke dieren.
Daar waar gevraagd wordt naar de datum van de laatste behandeling, kun je de datum waarop het middel is uitgewerkt nemen in plaats van de feitelijke behandelingsdatum. Dit kan eenvoudigweg door de laatste daadwerkelijke behandeldatum te verlengen met de nawerkingsperiode. Bij resistentie kan de nawerking verkort zijn.
De WormenWijzer hoeft pas 4 weken na afloop van de nawerkingsperiode opnieuw te worden geraadpleegd voor een behandeladvies op maat.
Indien men (erg) magere of zieke dieren behandelt met een middel met een nawerkingsperiode is het verstandig om behandeldatum met maximaal 2 weken te verlengen.