Diffuus glas, coatings of schermen die invallend licht verstrooien en het licht in de kas diffuus maken, worden de afgelopen jaren steeds meer toegepast in de glastuinbouw. Maar waarom is het eigenlijk gunstig om diffuus licht binnen de kas te hebben in plaats van direct licht? Onder direct licht worden alleen de bladeren die de zon 'zien' beschenen en vallen anderen in de schaduw. De slagschaduw die de bovenste bladeren veroorzaken op onderliggende bladeren, zorgen ervoor dat het ene blad teveel licht krijgt en het andere te weinig.
Onder diffuus licht krijgt elk blad wel wat licht. Bij een gelijke hoeveelheid straling betekent dit dat diffuus licht beter verdeeld is over de bladeren waardoor hoge intensiteiten minder vaak voorkomen. Hoge lichtintensiteiten op bladeren dragen relatief minder bij aan de fotosynthese. Uit onderzoek blijkt dat onder direct licht zowel horizontaal als verticaal de lichtverdeling niet optimaal is voor fotosynthese.
De horizontale lichtverdeling is belangrijk voor een gelijkmatige groei. Vooral op stralingsrijke dagen met veel direct licht is deze niet optimaal. Direct zonlicht geeft namelijk niet alleen slagschaduwen die door de bovenliggende bladeren worden veroorzaakt, maar ook de kasconstructie en aanwezige installaties veroorzaken slagschaduw. Sommige planten krijgen dan veel instraling en laten sneller stress- en verbrandingsschade zien. Andere planten staan langer in de schaduw en ontvangen veel minder licht. Ze vertonen daardoor een slechte groei en blijven in hun ontwikkeling achter.
Voor hoogopgaande gewassen zoals tomaat, paprika en komkommer is ook de verticale lichtverdeling niet optimaal bij direct licht. De bovenste bladeren onderscheppen veel licht. Meer dan gebruikt kan worden voor fotosynthese. Veel minder licht dringt door in diepere lagen van het gewas, zodat de onderste bladeren nauwelijks bijdragen aan de fotosynthese en groei. Voor een gezond en uniform gewas is een regelmatige lichtverdeling dus essentieel.
Diffuus licht draagt positief bij aan een regelmatigere lichtverdeling in kassen. Dit verbetert de lichtverdeling op en in het gewas en verhoogt zo de fotosynthese.
Een tomatengewas onder direct licht (links) en onder diffuus licht (rechts).
Het effect van Hortiscatter op productie
Op basis van praktijkproeven met tomaat is er vastgesteld dat 10% meer Hortiscatter leidt tot 3% meer productie. Dit is gemeten in proeven met diffuus glas met een bereik van 0 tot ca. 30% Hortiscatter. Echter, een nadeel van diffuus glas is dat de transmissie van diffuus glas over het algemeen lager is dan die van helder glas. Dit leidt tot lichtverlies en minder productie. Om diffuus en helder glas dus met elkaar te vergelijken moet zowel de Hortiscatter als de transmissie in acht worden genomen.
Een voorbeeld: stel voor een tomatenteelt dat de hemisferische transmissie van helder glas met een AR-coating 5% hoger is ten opzichte van diffuus glas met een AR-coating en een Hortiscatter van 30%. Het diffuus glas zal door 5% minder transmissie zo'n 4% minder productie hebben. Echter, 30% Hortiscatter komt overeen met zo'n 9% productietoename. Over het geheel genomen levert diffuus glas in deze situatie een productie die 5% hoger is dan helder glas.
Let op: dit is een voorbeeld gebaseerd op wat er tot nu toe in de praktijk is waargenomen. Het is nog niet volledig duidelijk in hoeverre effecten van de totale lichtsom en lichtverdeling bij elkaar opgeteld kunnen worden.
Onderstaande tabellen geven vuistregels aan voor de relatie tussen lichttoename en productie (transmissie) evenals Hortiscatter en productie. Met name de relatie tussen de relatief nieuwe norm Hortiscatter en productie is nog voor veel gewassen onbekend. Om deze vuistregels scherper in beeld te krijgen loopt sinds 2018 het project Diffuus kasdek - maak het eens helder. Hier wordt gekeken naar verhoudingen tussen transmissie en diffusiteit evenals effecten op gewas en energieverbruik. Resultaten uit dit onderzoek kunnen meer houvast bieden tijdens de ontwerpfase bij de keuze van het type glas.
| Gewas | Productie toename bij 1% meer licht | Productie toename bij 10% Hortiscatter |
|---|---|---|
| Tomaat | 0.7 - 1% | 3% |
| Komkommer | 0.7 - 1% | Nog niet bekend |
| Paprika | 0.8 - 1% | Nog niet bekend |
| Roos | 0.8 - 1% | Nog niet bekend |
| Chrysant | 0.6% | Nog niet bekend |
| Poinsettia | 0.5 - 0.7% | Nog niet bekend |
| Kalanchoë | 0.8 - 1% | Nog niet bekend |
| Ficus | 0.65% | Nog niet bekend |
Er is onderzoek uitgevoerd naar het effect van diffuus licht op specifieke gewassen. In welk gewas bent u geïnteresseerd?
