Werken met ankers
- Arie van der Graaf
Hoe gaat refined om met ankers die in de tekst staan en hoe kun je daar naar toe springen?
Test springen naar KostenPerPlant
Test springen naar
Test springen naar
De in de tekst gebruikte begrippen en benamingen worden hieronder in alfabetische volgorde kort toegelicht. Deze begrippenlijst is onderdeel van de ondersteunende theorie voor Kassim en is overgenomen uit het boek 'De basisprincipes van Het Nieuwe Telen'.
Het volledige boek 'De basisprincipes van Het Nieuwe Telen' is beschikbaar via:
De absolute vochtigheid van de kaslucht AV is het aantal grammen vocht dat per kilo kaslucht daadwerkelijk aanwezig is, zie ook het bijgevoegde psychrodiagram. De absolute vochtigheid wordt ook wel uitgedrukt in gram per m3 lucht. Hoewel AV in feite de basis is van het psychrodiagram, is het voor veel mensen toch een nieuw begrip. Meestal wordt immers gesproken over Relatieve Vochtigheid (RV) of Vochtdeficit (VD). De waarschijnlijke oorzaak is dat de allereerste instrumenten om vochtigheid te meten, namelijk de haarhygrometers, reageren op RV. Ook de ontwikkeling van schimmels is gerelateerd aan RV. AV geeft echter het beste en eenvoudigste inzicht in de vochtbalans van de kas; komt er vocht bij, wordt het vocht minder of blijft het stabiel? Daarnaast geeft het verschil in AV een goede maatstaf voor de mogelijkheid van vochttransport door bijvoorbeeld een energiescherm of
door een luchtraam. Let wel: AV komt dus zeker niet in de plaats van RV en VD; het geeft aanvullende informatie over de vochtigheidstoestand.
Absoluut vocht verschil binnen/buiten
Het verschil in absoluut vochtgehalte in gram/kg in de kas en buiten. Hoe groter het verschil hoe minder ventilatie nodig is om een bepaalde hoeveelheid vocht af te voeren. Als er geen verschil is in vochtgehalte kan er geen vocht worden afgevoerd door ventilatie.
Activeren van de plant
De plantverdamping stimuleren.
Activiteit van de plant
De mate van gewasverdamping in gram/m2.uur.
Ademhaling
Ademhaling wordt ook wel dissimilatie of verbranding genoemd. Dit is het omgekeerde proces van de fotosynthese waarbij zuurstof wordt gebonden aan suikers. Hierbij komt koolzuur (CO2), water (H2O) en energie vrij. Dit proces komt bij alle levende wezens voor. De energie in een plant komt niet vrij in de vorm van warmte, maar in de vorm van een fosfaatverbinding ATP (adenine trifosfaat). Wanneer één fosfaatverbinding wordt ontbonden komt energie vrij die kan worden gebruikt voor alle biochemische processen in de plant (stofwisseling genoemd). De chemische formule die hierbij hoort luidt: C6H12O6 + 6 O2 => 6 CO2 + 6 H2O + ATP.
Adiabatische koeling
Dit is de omzetting van voelbare warmte in latente warmte door verdamping van water, waarbij de temperatuur afneemt, de vochtigheid toeneemt, maar de energie-inhoud van de lucht hetzelfde blijft. Gewasverdamping en verneveling zijn beide vormen van adiabatische koeling.
Aircokas-concept
Het idee achter het Aircokas-concept is om de voordelen van de gesloten kas zoals minder energieverbruik, minder CO2-emissie en hogere productie te realiseren met beperkte investeringen. Onder andere door inzetten van hogedruk verneveling in combinatie met minder ventileren om de CO2 beter te benutten, beter isolerende schermdoeken, vochtbeheersing door het inblazen van buitenlucht en activeren van het gewas door kunstmatige luchtbeweging in plaats van stoken met de minimumbuis. Daarmee is de Aircokas een uitvoeringsvorm van de semi-gesloten kas. Het bijzondere van dit concept is echter dat de plant centraal staat in plaats van de techniek en dat energiebesparing geen doel op zichzelf is, maar een gevolg van het optimaliseren van het groeiklimaat.
Assimilatenbalans van de plant
Evenwicht tussen aanmaak en verbruik van assimilaten.
Aquaporines
Waterkanalen, ook wel aangeduid als waterpompjes in het celmembraan waardoor actief water de cel kan worden ingebracht. Aquaporines spelen een belangrijke rol bij de celstrekking.
Bodemverdamping
De hoeveelheid waterdamp in gram/m2.uur die door de bodem wordt verdampt. Ook hier is sprake van twee vormen onder invloed van straling en convectie.
Carriërs
Transportkanalen in het celmembraan waardoor voedingsionen actief kunnen worden opgenomen.
Condensatie tegen het kasdek/gevel
Als de buitentemperatuur lager is dan het dauwpunt van de kaslucht, dan zal waterdamp condenseren tegen het kasdek en de gevel. Doordat dit vocht kan worden afgevoerd (condensgootjes) zonder vochtschade aan het gewas, is het een welkome bijdrage aan de vochtafvoer uit de kaslucht. Hoe verder de temperatuur onder het dauwpunt ligt, hoe groter de hoeveelheid water zal zijn die per tijdseenheid condenseert.
Warmteoverdracht door luchtstroming langs een object dat warmer of kouder is dan de lucht uitgedrukt in W/m2.K Convectie is te vinden op allerlei plekken in de kas: tussen verwarmingsbuizen en de kaslucht, tussen de kaslucht en het kasdek, maar ook tussen de kaslucht en het gewas en de kaslucht en het schermdoek. In geval van natuurlijke luchtbeweging als gevolg van het temperatuurverschil tussen een oppervlak en de lucht ligt de overdrachtscoëfficient in de orde van 10 W/m2.°C. Dus als het oppervlak 5°C warmer is dan de omringende lucht bedraagt de convectieve warmtestroom circa 5x10= 50 W/m2. De convectieve warmte overdracht wordt lineair hoger met de luchtsnelheid als de luchtbeweging wordt gestimuleerd door bijvoorbeeld de wind over het kasdek, door een luchtraam, of door een ventilator.
Dauwpunt
De dauwpuntstemperatuur van de kaslucht is die temperatuur waarbij het werkelijke vochtgehalte gelijk wordt aan het maximale vochtgehalte. Bij verdere afkoeling zal er condensatie optreden.
Diffusie van waterdamp
Waterdamp verplaatst zich in stilstaande lucht als gevolg van concentratie (dampdruk) verschillen. Diffusie zorgt ervoor dat vocht door een poreus schermdoek naar boven trekt als de absolute vochtigheid boven het scherm lager is dan onder het scherm. Damptransport door diffusie in de lucht is bij de gangbare concentratieverschillen in een kas zeer beperkt. Damptransport door luchtbeweging krijgt al bij geringe luchtsnelheden vanaf ongeveer 0,1 cm/sec de overhand.
Drogestofproductie
De drogestofproductie is gelijk aan de fotosynthese minus de ademhaling. De drogestofproductie vormt de groei van planten. Hierbij is de gewichtstoename door wateropname niet meegenomen.
Emissiefactor of emissiviteit
De mate waarin een lichaam energie uitstraalt hangt af van de eigenschappen van het oppervlak. Voor een zogenaamde ‘ideale zwarte straler’ is deze emissiefactor gelijk aan 1. Voor planten en andere waterige lichamen ligt de emissiefactor tussen 0,95 en 0,98. Voor glas geldt een waarde rond 0,85. Kunststof heeft een gemiddelde emissiefactor van circa 0,8 en voor aluminium geldt een waarde van rond 0,4.
Gekoppeld aan de emissiefactor is de reflectiefactor. Samen zijn die altijd 1. Dus stel bijvoorbeeld een schermdoek met deels aluminium bandjes heeft een emissiefactor van 0,6. Dan is de reflectiefactor gelijk aan 1 – 0,6 = 0,4. Dit betekent dat het scherm 40% van de langgolvige warmtestraling vanuit het gewas reflecteert, waardoor het gewas netto minder afkoelt dan onder een kasdek (refelectie factor = 1-0,85 = 0,15) met dezelfde temperatuur.
Energie en vermogen
De moderne eenheid van energie is de Joule. Deze kan in het SI stelsel op verschillende manieren worden weergegeven, namelijk thermisch, mechanisch en elektrisch: Om 1 gram water 1°C in temperatuur te verhogen is 4,2 Joule aan energie nodig. Hieruit volgt dus dat de oude eenheid van thermische energie, de calorie, gelijk is aan 4,2 Joule. Om een kracht van 1 Newton 1 meter te verplaatsen is 1 Joule energie nodig. Als een batterij met een spanning van 1 Volt gedurende 1 seconde een stroom van 1 ampère levert staat dat gelijk aan 1 Joule energie.
De laatste weergave wordt gevolgd door het begrip vermogen; dit is energie per tijdseenheid. De moderne eenheid is Watt. Waarbij 1 Watt vermogen gelijk is aan 1 Joule per seconde. In de tuinbouwomgeving worden meestal de voorvoegsels kilo (x1000), Mega (x1000.000) en Giga (x1000.000.000) gebruikt.
Als vergelijking de hoeveelheid energie die het verbranden van 1 m3 aardgas oplevert: De verbrandingswaarde van gas verschilt per samenstelling, daarom wordt gesproken over de calorische waarde in MJ/m3. Voor standaard Gronings aardgas is dat 31,65 MJ als die wordt verbrand in een ketel zonder rookgascondensor (onderwaarde). Deze hoeveelheid energie is dan voldoende om 1 m3 water circa 7,5°C in temperatuur te verhogen.
Hoewel het feitelijk onnodig is en soms zelfs verwarrend, worden in de praktijk ook andere afgeleide eenheden gebruikt om de hoeveelheid energie uit te drukken. Bekend is de MWh = Mega Watt uur voor elektrische energie. Dit is de energie die bijvoorbeeld een WKK van 1 MW elektrisch in 1 uur tijd aan het net levert. Dus 1 MWh = 1000.000 [ J/sec ] x 3600 [ sec/uur] = 3600.000.000 Joule = 3600 MJ = 3,6 GJ.
Een ander voorbeeld is de Aardgas Equivalent (a.e.) voor energie, die gelijkgesteld is aan de bovengenoemde calorische waarde van Gronings aardgas, namelijk 31,65 MJ. Dit kan verwarring opleveren als deze eenheid a.e. wordt opgevat als een fysieke m3 aardgas, waarbij geen rekening gehouden wordt met ketel- of WKK-rendement en sprake is van verschillende soorten gas met afwijkende calorische waarde.
Energiebalans van de kas
Evenwicht tussen aanvoer en afvoer van energie in de kas.
Energiebalans van de plant
Evenwicht tussen aanvoer en afvoer van energie van de plant.
Energie-inhoud of enthalpie, voelbare en latente energie, adiabaten
Bij elke temperatuur en vochtigheid hoort een bepaalde energie-inhoud of enthalpie. Deze energie-inhoud bestaat uit twee delen. Het ene is de zogenoemde voelbare warmte. Dit is gekoppeld aan de temperatuur van de lucht (dus voelbaar) en is per definitie gelijk aan de hoeveelheid energie die nodig is geweest om de lucht op te warmen vanaf 0°C tot de huidige temperatuur. Het andere deel wordt de latente energie genoemd. Dit is gekoppeld aan de vochtinhoud van de lucht en per definitie gelijk aan de hoeveelheid energie die nodig is geweest om het aanwezige vocht te verdampen.
In het psychrodiagram zijn lijnen van gelijke enthalpie aangegeven die van linksboven schuin naar rechtsonder lopen. De energie inhoud in kJ/kg kan linksboven worden afgelezen. Lucht van 0°C met 0 gram/kg vocht heeft per definitie een enthalpie van 0 kJ/kg. In het diagram heeft lucht van 25°C en circa 6 g/kg vocht (RV = 30%) een enthalpie van 40 kJ/kg. Maar lucht van 15°C met 10 g/kg vocht heeft de zelfde energie inhoud, evenals lucht van 40°C met een vochtinhoud van 0 g/kg. Alle combinaties liggen dus op dezelfde energielijn van 40 kJ/kg. Deze lijnen van gelijke energie inhoud worden ook wel adiabaten genoemd.
Enthalpie
Dit is de energie-inhoud van lucht bestaande uit twee delen, namelijk de voelbare warmte (temperatuur) en de latente warmte (verdampingsenergie van de aanwezige waterdamp) beide in kiloJoule per kilo lucht (kJ/kg) Zie ook het Psychrodiagram. De enthalpie in de kas kan worden verhoogd door verwarming, belichting en door de zon.
Enthalpieverschil binnen-buiten
Het verschil in enthalpie binnen-buiten is bepalend voor de hoeveelheid energie die per kg uitgewisselde lucht kan worden afgevoerd. Hoe groter het verschil hoe minder ventilatie debiet nodig is om warmte af te voeren. Als er geen enthalpieverschil is kan de kas dus niet worden gekoeld door ventilatie.
Foto-inhibitie
Afname van de fotosynthese als gevolg van beschadiging van het chlorofyl bij hoge instraling. In de nacht wordt deze beschadiging weer hersteld. Foto-inhibitie leidt tot een lagere fotosynthese capaciteit van het gewas, omdat het licht overdag niet meer optimaal kan worden benut. Het herstel van het chlorofyl in de nacht kost assimilaten die elders in het gewas voor groei hadden kunnen zorgen.
Fotosynthese
Fotosynthese wordt ook wel (bruto) assimilatie genoemd. Dit is het proces dat alleen in groene bladeren van planten plaatsvindt. Hierbij wordt CO2 (koolzuur) en water omgezet in O2 (zuurstof) en suiker. De benodigde energie wordt geleverd door PAR-licht. De chemische formule die hierbij hoort luidt: 6 CO2 + 6 H2O + PAR-licht => O2 + C6H12O6.
Geforceerde ventilatie
De drijvende kracht voor luchtuitwisseling wordt geleverd door ventilatoren.
Gewascondensatie
Dit treedt op als de temperatuur van delen van het gewas onder de dauwpuntstemperatuur van de kaslucht komt. Dit is onder andere het geval als de kastemperatuur en de vochtigheid sneller stijgen dan dat grote vruchten zoals tomaten en komkommers kunnen opwarmen vanwege hun massa (na-ijlen), of wanneer gewasonderdelen door uitstraling een lagere temperatuur krijgen dan hun omgeving. Ook op bijvoorbeeld de kasconstructie of bloempotten kan condensatie optreden. Meestal wordt dit als ongewenst beschouwd omdat het (door druppelen) uiteindelijk net als gewascondensatie kan leiden tot vochtschade en ontwikkeling van schimmels en ziekten in het gewas.
Gewasverdamping
De hoeveelheid waterdamp in gram/m2.uur die door het gewas wordt verdampt. Gewasverdamping zorgt voor de noodzakelijke afkoeling van de plant en is ook een drijvende kracht voor het transport van voedingselementen van de wortels naar de groeipunten. Verdamping vindt plaats door energietoevoer op twee manieren. De eerste is direct als gevolg van straling door de zon, door belichting of door de verwarming. De tweede is indirect door convectie als de planttemperatuur lager is dan de kasluchttemperatuur (natteboleffect).
Globale straling
Hieronder wordt verstaan de natuurlijke straling van de zon die bestaat uit UV, PAR en IR straling in het golflengte bereik van 300-2800 nanometer. Deze straling wordt gemeten met een zogenoemde pyranometer, ook wel solarimeter genoemd. Midden zomer kan de globale straling in Nederland waarden tot circa 1000 W/m2 bereiken.
Groei
Groei kan worden uitgedrukt in toename van drogestof of van versgewicht in kg of kg per tijdseenheid.
Het Nieuwe Telen
Doelmatig en duurzaam telen in de moderne glastuinbouw vergt een teeltmethode en een wijze van klimaatregelen die gebaseerd is op plantkundige en natuurkundige kennis en minder op gevoel of ‘groene vingers’. Dat betekent dat telers, maar ook adviseurs en toeleveranciers opnieuw moeten leren telen en ook ‘opnieuw moeten leren klimaatregelen’. Dit veelomvattend leer- en ontwikkelingsproces voor alle betrokkenen wordt momenteel aangeduid met het verzamelbegrip ‘Het Nieuwe Telen’ (HNT).
Huidmondjes opening of geleiding
Huidmondjes zijn kleine poriën in het bladoppervlak die kunnen openen en sluiten onder invloed van licht en de waterdruk (turgor) in het bladweefsel. Energie van de zon of van lampen leidt tot het openen van de huidmondjes in het blad zolang er in de plant voldoende water beschikbaar is. Zowel het PAR deel van het licht als het infrarode deel leveren verdampingsenergie. Als er geen PAR-licht beschikbaar is sluiten de huidmondjes, maar vindt er nog steeds verdamping plaats door het doorlaatbaar zijn voor waterdamp van (een deel van) het blad. Met het huidmondje regelt de plant de waterbalans en de energiebalans maar ook de opname van CO2. Het gedrag van de huidmondjes geeft daardoor veel informatie over hoe de plant op dat moment functioneert
Internodie
Stengeldeel tussen twee bladeren.
K-waarde van de kas
De K-waarde (ook wel aangeduid als U-waarde) van een kas bepaalt de hoeveelheid energie die nodig is om, met gesloten luchtramen, een temperatuurverschil met buiten te handhaven en wordt uitgedrukt in W/m2.K. Een gangbare kas met enkel glas heeft een K-waarde van circa 7 W/m2.K. Met een energiescherm kan deze waarde worden verlaagd naar bijvoorbeeld 3,5 W/m2.K en daarmee kan dan dus 50% energie worden bespaard op isolatieverlies.
Lucht Behandelings Kast LBK
Een algemene aanduiding voor een apparaat bestaande uit een kast waarin luchtbeweging wordt opgewekt door een ventilator en waarin minimaal ofwel een verwarmingselement, ofwel een koelelement of een combinatie aanwezig is. Ook kan de LBK een of meer kleppen bevatten waarmee luchtstromen worden gemengd. Bijvoorbeeld lucht uit de kas en lucht van buiten.
Leaf Area Index LAI
De LAI is het aantal m2 bladoppervlak per m2 kasoppervlak. De waarde verschilt uiteraard per gewastype en de groeifase. Bij een volgroeid tomaten gewas is de LAI circa 3-4.
Lichtonderschepping van het gewas
Dit wordt uitgedrukt in het percentage van de inkomende straling dat daadwerkelijk door het gewas wordt opgevangen. Bij een lichtonderschepping van bijvoorbeeld 60% valt dus 40% van het inkomende licht ‘naast’ of ‘door’ de plant, of wordt gereflecteerd door de plant. Enerzijds is dat nadelig omdat het inkomende PAR-licht niet volledig wordt benut. Anderzijds krijgt de plant ook minder te verduren bij hoge instraling. LAI en lichtonderschepping zijn aan elkaar gerelateerd. Recent is gebleken dat een plant door het bewegen van zijn blad de lichtonderschepping bij een gegeven LAI actief kan verlagen en dat een groot deel van de opvallende IR-straling selectief door het bladoppervlak wordt gereflecteerd.
Luchtdruk en dampdruk eenheden
Er bestaan diverse oude en nieuwere manieren om luchtdruk of dampdruk aan te geven. De moderne manier in het SI stelsel is in Pascal. 1 Pascal = 1 Newton/m2. Hierbij is 1 Newton de kracht die een massa van 1 kilo uitoefent op 1 m2 oppervlak door de versnelling van de zwaartekracht die gelijk is aan circa 9,8 m/s2. De oude eenheid van druk is de Atmosfeer of Bar die weergegeven wordt in kg/cm2 waarbij de normale luchtdruk op zeeniveau gemakshalve wordt gesteld op 1 kg/cm2. Dit klopt echter niet helemaal, want de gangbare luchtdruk is bepaald door de nog oudere eenheid van druk op 76 cm kwikkolom. Aangezien de soortelijke massa van kwik gelijk is aan 13,596 komt de luchtdruk op zeeniveau overeen met 13,596 x 9,8 x 76 x 10.000 = 101,263 kPa.
Omdat de versnelling van de zwaartekracht niet overal op aarde exact hetzelfde is, wordt voor de luchtdruk op zeeniveau internationaal het getal van 101,325 kPa aangehouden. In de meteorologie wordt de luchtdruk vaak aangegeven in hecto Paskal (hPa) omdat de getalswaarde dan in dezelfde range ligt als de oude eenheid milli-Bar (mBar).
Luchtinblaas systeem/Overdruk systeem
Een installatie waarmee buitenlucht op een controleerde manier de kas wordt ingeblazen met als doel vochtbeheersing. Buitenlucht is namelijk vrijwel altijd droger dan kaslucht. Door de overdruk wordt er kaslucht en dus ook vocht door de kieren en spleetjes naar buiten gedrukt. Het grote voordeel is dat het energiescherm, bij voorkeur dubbel uitgevoerd, gesloten kan blijven. Dit bevordert in hoge mate de egale temperatuur in de kas.
Soms wordt gesteld dat overdruk op zichzelf ook zorgt voor een betere temperatuurverdeling omdat het verhindert dat er door de genoemde kieren plaatselijk ‘koude lucht naar binnen komt’. Dit is niet helemaal onjuist, maar wel moet worden bedacht dat het ten eerste gaat om heel weinig ingeblazen lucht (5 m3/m2. uur) en ten tweede dat de natuurlijke drukfluctuaties rond de kas als gevolg van wind aanzienlijk groter kunnen zijn dan de overdruk die met luchtinblaassystemen kan worden opgebouwd. En juist de windeffecten zorgen voor grote temperatuurverschillen.
Natuurlijke ventilatie
De drijvende kracht voor de luchtuitwisseling wordt geleverd door natuurlijke oorzaken: temperatuurverschillen, drukverschillen en wind.
Natteboltemperatuur
Dit is de laagste temperatuur die bij een gegeven luchttemperatuur en RV kan worden bereikt door adiabatische koeling. Voor de mens is de natteboltemperatuur van de omgeving een belangrijk gegeven. Het verschil tussen de eigen (vaste) lichaamstemperatuur en deze natteboltemperatuur is bepalend voor de mate waarin de mens in staat is zich te koelen door transpiratie. Een omgeving met een hoge natteboltemperatuur voelt benauwd aan en werkt sterk nadelig op onder andere sportprestaties. Voor planten is dat geheel anders omdat de planttemperatuur zich binnen ruime grenzen kan bewegen.
Open, Gesloten en Semi gesloten kas
Van deze begrippen is de gesloten kas natuurlijk het meest duidelijk: een kas zonder luchtramen, dus zonder luchtuitwisseling met buiten. Dat betekent dat de complete luchtbehandeling; verwarmen, koelen, bevochtigen en ontvochtigen volledig door de installatie moet worden verzorgd. Dit heeft onder meer als gevolg dat er een enorm grote en dure koelinstallatie nodig is en dat er in de zomer veel meer warmte (3 tot 4 keer zoveel) wordt ‘geoogst’ dan er in de winter nodig is om de kas te verwarmen. Het grootste voordeel is een hogere CO2-concentratie dus meer groei.
De Open kas is de klassieke kas waarbij koelen en ontvochtigen uitsluitend met de luchtramen wordt gedaan en waarbij het activeren van het gewas vooral wordt gedaan met extra stoken (minimumbuis). Dit betekent dat de kas veel energie vraagt en dat er ook veel van de gedoseerde CO2 door de ramen naar buiten verdwijnt.
De Semi gesloten kas is een kas waarin aanvullende apparatuur is toegepast om de luchtramen minder te hoeven gebruiken en daarmee de kas voor een deel gesloten te houden.
Osmose
Diffusie van water door een semi permeabel (halfdoorlatend) membraan als gevolg van verschil in concentratie van opgelosde deeltjes (bijvoorbeeld zouten, suiker en zetmeel). Het water wordt door de hogere zoutconcentratie aangetrokken. Veel transport van water in de plant vindt plaats door middel van osmose. Bij omgekeerde osmose wordt door mechanische druk van een pomp het water juist naar de lagere zoutconcentratie geperst.
PAR-straling
PAR, uitgedrukt in micromol/m2.s is dat deel van de straling dat door de plant kan worden benut voor fotosynthese in het golflengte bereik van 400-700 nanometer. Van direct zonlicht is dat circa 45%, bij indirect zonlicht met bewolking kan dat oplopen tot 59%. De rest is IR infrarood (circa 50%) en UV ultra violet (circa 5%) Beide zijn overigens wel van belang om bepaalde groeiprocessen te sturen.
Plantbelasting
Maat voor de sinkgrootte uitgedrukt in aantal vruchten of bloemstengels per m2 kasoppervlakte.
Alternatieve uitvoering van het Mollier diagram. Een diagram waarin de eigenschappen van lucht bij alle combinaties van luchttemperatuur en vochtgehalte kunnen worden afgelezen.
Reflectie
Weerkaatsing van licht door de bladeren.
Relatieve Vochtigheid (RV)
De relatieve vochtigheid RV is de absolute vochtigheid van de kaslucht gedeeld door het maximale aantal grammen dat de lucht bij die temperatuur kan bevatten. Met vocht verzadigde lucht heeft dus een RV van 100%. Dit is zichtbaar als mist.
Sink
De sink wordt gevormd door alle plantendelen waar netto meer suikers worden verbruikt dan dat er worden aangemaakt. Dit is de hele plant met uitzondering van de bladeren die netto meer suikers aanmaken dan dat ze zelf verbruiken. Sinks zijn onder andere vruchten, bloemknoppen, wortels, het groeipunt, jonge bladeren en bladeren die heel weinig licht opvangen.
Source
De source wordt gevormd door alle plantendelen waar de aanmaak van suikers groter is dan het verbruik. Dit is dus het bladpakket van uitgegroeide bladeren. Hierbij behoren niet de jonge bladeren en oud blad, dat zo weinig licht ontvangt dat het verbruik van suikers groter is dan de aanmaak.
Soortelijke warmte van lucht
Dit is de hoeveelheid energie in kJ die nodig is om 1 kg lucht 1 graad in temperatuur te verhogen. Deze waarde bedraagt circa 1 kJ/kg.K. Een zeer lage waarde dus in vergelijking tot de verdampingswarmte van water. Daarom speelt het vochtgehalte van kaslucht een zeer bepalende rol in de energiehuishouding.
Stomata
Plantkundige naam voor huidmondjes.
Straling
Uitwisseling van energie door middel van straling. Hierbij worden in hoofdzaak kortgolvige straling in de vorm van (zichtbaar) licht en langgolvige straling in de vorm van (onzichtbaar) infrarood (IR) en ver-infrarood (FIR) straling onderscheiden. Voor de plant is vooral groeilicht (PAR) van belang. Uitwisseling door straling gebeurt op allerlei plekken in de kas, de allerbelangrijkste en krachtigste bron is de instraling door de zon, maar ook lampen, verwarmingsbuizen, de kasconstructie en de bodem geven energie af en ontvangen energie door straling.
Uitstraling
Met uitstraling wordt bedoeld de afkoeling van het gewas doordat langgolvige warmtestraling wordt afgegeven aan een koud kasdek of een koud schermdoek. Dit is een vaak onderschat verschijnsel met een fors risico voor condensatie in de kop van het gewas en de bloemen. Uitstraling wordt aangegeven als een negatief getal. Binnen de kas komen waarden tussen 0 en – 50 W/m2 voor als het kasdek meer dan 10°C kouder is dan het gewas. Op dezelfde manier kan de kas extra afkoelen door uitstraling naar de koude hemel. Afhankelijk van de bewolkingsgraad ligt de waarde in het bereik van 0 (bewolkt) tot – 150 W/m2 (heldere hemel). Uitstraling treedt op zodra er een temperatuurverschil is, dus dag en nacht. Uitstraling kan worden gecompenseerd door straling van de zon, van lampen en van een hete verwarmingsbuis, of door convectiewarmte die wordt aangevoerd door de lucht.
Ventilatie
Uitwisseling van kaslucht en buitenlucht. Hiermee wordt normaal gesproken vocht en warmte afgevoerd. De verhouding tussen warmteafvoer en vochtafvoer wordt bepaald door het verschil in luchttemperatuur en absoluut vochtgehalte binnen-buiten.
Ventilatiesnelheid
De hoeveelheid uitgewisselde lucht in m3/m2.uur. Het voordeel van ventilatiesnelheid is dat hierbij in berekeningen en vergelijkingen de kashoogte niet hoeft te worden meegenomen. Daardoor is er een directere relatie met de capaciteit van luchtbehandelsystemen.
Ventilatievoud
Geeft aan hoe vaak de kasinhoud per uur wordt ververst, dus in m3/m3 uur.
Ventilatie of recirculatie capaciteit
De hoeveelheid lucht in m3/m2 die per uur door een ventilatie- of recirculatiesysteem kan worden ingebracht of rondgepompt.
Verdampingswarmte van water
Dit is de hoeveelheid energie in kJ die nodig is om 1 kg vloeibaar water te verdampen. Deze waarde hangt af van de temperatuur en bedraagt circa 2500 kJ/kg.
Versgewicht
Gewicht van de plant inclusief de waterinhoud in kg.
Verzadigingscurve van lucht voor waterdamp
Lucht kan bij een bepaalde temperatuur een maximale hoeveelheid waterdamp in gram/kg lucht bevatten. Deze relatie wordt de verzadigingscurve genoemd.
Vochtbalans van de kas
Het resultaat van vochtproductie door verdamping van gewas en bodem en vochtafvoer door ventilatie en condensatie.
Vochtdeficit (VD)
Het vochtdeficit VD is het verschil tussen de maximale absolute vochtigheid en de werkelijke absolute vochtigheid bij de heersende temperatuur in gram/kg lucht. RV en VD kunnen eenvoudig in elkaar worden omgerekend via het Psychrodiagram.
VPD Vapour Pressure Difference
Omdat waterdamp in lucht zich gedraagt als een mengsel van gassen kan ook worden gesproken van de dampdruk van vocht in de lucht. Dit wordt uitgedrukt in kilo Pascal (kPa). De omschrijving is VPD, Vapour Pressure Deficit, zijnde het verschil tussen de maximale waterdampdruk bij de heersende temperatuur en de werkelijke dampspanning. Dit is echter alleen een andere weergave van VD vochtdeficit en voegt weinig toe. Zinvoller is het begrip VPD-plant, dit is het verschil tussen de waterdampdruk in het blad en de dampdruk in de kaslucht. Deze VPD kan alleen worden berekend als naast de kasluchttemperatuur en de RV ook de planttemperatuur wordt gemeten. Waarden tussen circa 0,5 en 1,5 kPa worden als normaal beschouwd en gunstig voor een goede verdamping. Ter vergelijking: de normale luchtdruk op zeeniveau komt overeen met 101,3 kPa.
Waterbalans van de plant
Evenwicht tussen aanvoer en afvoer van water in de plant.