Een belangrijke eigenschap van het kasdekmateriaal is de lichtdoorlaatbaarheid. Van het licht dat op een kasdek valt, wordt namelijk slechts een gedeelte doorgelaten. Deze eigenschap wordt ook lichttransmissie of transmissie genoemd. Licht wat niet wordt doorgelaten door het materiaal wordt deels gereflecteerd (terugkaatsen) en deels geabsorbeerd (omzetten in warmte). Omdat energie niet verloren kan gaan, is de som van de transmissie, reflectie en absorptie gelijk aan de totale energie van het invallende licht.
Loodrechte- en hemisferische transmissie
Transmissie van kasdekmateriaal kan op verschillende wijzen worden vergeleken. Loodrechte transmissie geeft aan hoeveel licht het materiaal doorlaat als het zonlicht loodrecht op het kasdek valt. De hemisferische transmissie geeft aan hoeveel licht door het materiaal heen gaat wanneer het licht onder alle hoeken op het kasdek valt (diffuus licht). In de praktijk is de transmissie voor hemisferisch invallend licht bepalend voor de lichtopbrengst in de kas. Dat komt omdat loodrechte lichtinval op kassen in Nederland nauwelijks voorkomt. Het merendeel van jaarlijkse globale straling bestaat namelijk uit diffuus licht. Daarnaast valt het directe licht lang niet altijd loodrecht op het kasdek. De invalshoek varieert gedurende de dag en het jaar, afhankelijk van de zonnestand. Gemiddeld genomen bestaat er daardoor een nauwe correlatie tussen de hoeveelheid licht in een kas en de hemisferische transmissie.
Bij een volledig bewolkte hemel valt het licht onder alle hoeken op het kasdek.
Meetmethodes
Hoewel het duidelijk is dat hemisferische transmissie een geschikte eigenschap is om de lichttransmissie van kasdekmaterialen vast te stellen, zijn er verscheidene meetmethodes mogelijk:
1. Loodrecht meting. Er wordt een directe lichtbron gebruikt en lichtstralen die loodrecht op het materiaal vallen. Deze methode is alleen toepasbaar op standaard tuindersglas (onbehandeld floatglas al dan niet thermisch gehard). Voor dit type glas is de loodrechte transmissie namelijk evenredig met de hemisferische transmissie.
2. Hemisferische meting. Bij een hemisferische meting wordt de transmissie van het materiaal bepaald op basis van diffuus licht. Om het diffuus licht na te bootsen worden indirecte lichtbronnen en een integrerende bol gebruikt.
3. Hoekafhankelijke meting. Voor het meten van hoekafhankelijke transmissie wordt dezelfde methode gebruikt als voor het meten van loodrechte transmissie met het verschil dat de lichtbundel onder de gewenste hoek gebracht wordt. De hemisferische transmissie wordt vervolgens berekend aan de hand van transmissiewaarden voor een vastgesteld aantal invalshoeken. Omdat er van meerdere invalshoeken transmissiewaarden worden gemeten geeft een hoekafhankelijk meting meer informatie dan een hemisferische meting.
1. Loodrecht meting
2. Hemisferische meting
3. Hoekafhankelijke meting
Een overzicht van de hoekafhankelijke transmissiewaarden van een kasdekmateriaal helpt om de ontwerpkeuzes kasdekmateriaal, kasoriëntatie en dakhelling op elkaar af te stemmen. Hierbij is het van belang om de kwaliteiten van het materiaal te koppelen aan het beschikbare zonlicht per invalshoek én per periode.
NEN normen 2674 en 2675
Met de komst van nieuwe materialen, coatings en bewerkingsmethodes is de loodrechte meting niet meer afdoende om de optische eigenschappen en kwaliteit van kasdekmaterialen vast te stellen. In 2018 zijn daarom de NEN normen uitgebreid en opnieuw gepubliceerd:
NEN 2674: Tuinbouwkassen - Optische eigenschappen tuinbouwglas - Steekproefprocedure
De NEN 2675 is uitgebreid met de bepalingsmethode voor hemisferische lichttransmissie. Daarnaast is de norm uitgebreid met de methode voor het bepalen van lichtverstrooiing omdat dit een belangrijke eigenschap is voor gecoat en diffuus glas. Lichtverstrooiing, diffuus glas en Hortiscatter komt aan bod in de sectie Diffusiteit.
Om verzekerd te zijn van de optische eigenschappen en kwaliteit, kan kasdekmateriaal getest worden door een onafhankelijke partij. Zorg dat deze partij de juiste NEN normen in acht neemt.
Het LightLab van de business unit Glastuinbouw, Wageningen University & Research heeft unieke meetapparatuur ter beschikking om de licht-transmissie, diffusiteit, warmtedoorlatendheid en het condensgedrag van (semi) transparante materialen te meten. Daarmee kan objectief advies worden gegeven over de geschiktheid van materialen voor een specifieke toepassing in kassen, gebaseerd op de behoefte van het gewas.
