Content Comparison

Verdieping: Biologisch, natuurinclusief en biodiversiteit

biodiversiteit door/binnen (bio)landbouw

Eén van de motieven om te kiezen voor biologische landbouw en biologische producten is zorgen over de terugloop van biodiversiteit. We denken dan vooral aan de terugloop in het aantal soorten dieren en planten, en minder diversiteit van soorten in een bepaald gebied of binnen een landbouwbedrijf. Biologische landbouw doet het op dit punt beter: op een biologisch bedrijf komen meer verschillende soorten voor. Dat komt ook en vooral omdat in een biologisch systeem biodiversiteit een functie heeft in het bedrijfssysteem (zgn. functionele agrobiodiversiteit, ecosysteemdiensten). Dat is een belangrijk winstpunt.

De biodiversiteit is echter buiten het landbouwareaal, ook het biologische, nog heel veel groter. Omdat de mens met zijn landbouw, maar ook infrastructuur, industrie, dorpen en steden een steeds groter deel van het land op deze wereld in beslag neemt blijft er voor de resterende natuur minder over. Ook binnen natuurgebieden heeft de mens invloed: denk in onze omgeving aan b.v. stikstof-depositie, verdroging en verspreiding van (residuen van) bestrijdingsmiddelen zoals neonicotinoïden. 'Natuur' wordt steeds meer een eiland in de mensen-zee. Hoe kleiner een eiland, hoe kwetsbaarder de biodiversiteit op dat eiland. De mens en zijn landbouwhuisdieren nemen inmiddels zoveel oppervlakte in beslag, en zo'n groot deel van de koek in termen van biomassa (zie hieronder), dat alleen natuurbehoud onvoldoende is om biodiversiteit te behouden. We zullen daarom ook ruimte voor natuur moeten maken binnen de menselijke wereld: door onze leefomgeving te vergroenen, verbindingen tussen natuurgebieden in stand te houden en uit te breiden (vermindering van eilandwerking) en biodiversiteit op onze landbouwbedrijven toe te laten en functioneel te maken. Dat wordt in het concept natuurinclusieve landbouw uitgewerkt en vertaald in landbouwpraktijk (zie hieronder).

De terugloop van biodiversiteit, gezien als aantallen en diversiteit van soorten, krijgt terecht veel aandacht, maar je kunt hem ook uitdrukken in biomassa. Het beeld wordt dan schrijnender:

• gemeten in koolstof is de totale biomassa op aarde sinds het begin van de landbouw gehalveerd, van naar schatting zo'n 1.000 gigaton naar 550 gigaton. Dat betekent feitelijk: de mens teert in op de levende schil om de aarde.

• van deze biomassa zit zo'n 90% in planten, 5% in bacteriën en 5% in alle andere klassen organismen. Gewervelde dieren maken er maar zo'n 0,4 % van uit.

• binnen die 0,4 % wordt de levende massa voor een steeds groter deel in beslag genomen door onszelf en onze landbouwhuisdieren. Er zit inmiddels twintig keer meer biomassa in onszelf en de zoogdieren die we als vee houden dan in alle wilde zoogdieren bij elkaar. De biomassa van alle kippen bij elkaar is twee a drie keer zoveel als van alle wilde vogels bij elkaar.

• gemeten in kg. biomassa is de insectenpopulatie in Nederland (en waarschijnlijk in de meeste ontwikkelde landen) enorm teruggelopen, met zo'n 70%; veel meer dan de terugloop in aantal soorten doet vermoeden.

• en om een beeld te geven van de terugloop van biodiversiteit in aantallen: de afgelopen 40 jaar zijn in Europa per jaar gemiddeld zo’n 20 miljoen vogels ‘verdwenen’. De terugloop is het sterkst in het agrarisch gebied: bosvogels zijn in die 40 jaar met zo’n 18% teruggelopen, stadsvogels met zo’n 28% en boerenlandvogels met 57%.

(bron o.m.: De Correspondent, 27 juli 2019, gebaseerd op Ron Milo e.a., https://www.pnas.org/content/115/25/6506 en https://www.biojournaal.nl/article/9545402/intensivering-van-de-landbouw-belangrijkste-oorzaak-verdwijnen-van-vogels-in-europa/?utm_medium=email ) Gebruik van chemische, systemische en persistente (niet tot moeilijk afbreekbare) bestrijdingsmiddelen speelt hierin een grote rol. Dat was al duidelijk waar het gaat om de diversiteit en biomassa van de insecten, waar veel vogels van afhankelijk zijn, maar er is ook directe schade aan vogels en andere organismen: https://www.biojournaal.nl/article/9667386/neonicotinoiden-ook-schadelijk-voor-vogels/?utm_medium=email .

natuurinclusieve landbouw

Een relatief nieuwe beweging is natuurinclusieve landbouw: landbouw die systematisch natuurelementen toe- en binnenlaat als 'ecosysteemdiensten' (bij voorbeeld: gras- en bloemenranden om natuurlijke bestrijders van plagen aan te trekken), maar ook oog heeft voor 'begeleidende' en 'omliggende' natuur: als waarde in zich, als bijdrage aan een aantrekkelijke bedrijfsomgeving, en met verdienmogelijkheden in b.v. plattelandstoerisme. Het gaat vaak om bedrijven met een geschiedenis in agrarisch natuurbeheer en de diverse agrarische natuurverenigingen. Veel, maar lang niet alle, natuurinclusief werkende boeren zijn biologisch. Omgekeerd biedt het perspectief van natuurinclusief interessante uitdagingen voor ook veel bio-bedrijven: natuurinclusief werken kan een verdieping van het biologisch concept zijn.