6.3. Ontwikkeling biologisch: aanbod - vraag

6.3.1 ontwikkeling biologisch areaal en aantal bedrijven

• Het biologisch beteeld areaal schommelde lange tijd tussen de ruim 50.000 en 55.000 ha. (inclusief areaal in omschakeling), maar groeit sinds 2015 aanmerkelijk. Ook het aantal bedrijven is gegroeid.  Eind 2018 was het aantal landbouwbedrijven ten opzichte van 2017 weer met 4,1% gegroeid, in 2019 ten opzichte van 2018 met 4,1%. Wel lijkt de groei in 2018 af te vlakken:  het aantal omschakelaars was eind 2016 245, eind 2017 180, eind 2018 161, eind 2019 124 en eind 2020 96. Het areaal gecertificeerd groeide in 2019 (t.o.v. 2018) nog met 10,2%, maar het areaal in omschakeling daalde met 47,9%. Dat betekent dat de groei van het areaal vooral zit in uitbreiding van al bestaande bedrijven; een tendens die al vanaf 2017 zichtbaar is.

• De groei zat in 2016 en 2017 vooral bij de dierlijke sector (melkvee, varkenshouderij, leghennen), maar in 2017 ook in de akkerbouw en vollegrondsgroenten en de teelt van voedergewassen. In 2018 en 2019 groeiden vooral de plantaardige sector. In 2018 groeiden vooral akkerbouw en vollegrondsgroenten, en in de dierlijke sector alleen pluimvee. In 2019 groeiden akkerbouw en tuinbouw (vollegronds en bedekt, sierteelt) met zo'n 10%; in de dierlijke sector was de groei beperkt, en groeide alleen de varkenshouderij met 9%. Het beeld in 2020 was vergelijkbaar, als uitschieters Akkerbouw-tuinbouw + 38%, en Sierteelt + 17%.

• In 2017 groeide het areaal sterker dan het aantal bedrijven. Dat kwam door een groeiend aantal grote omschakelaars en doordat al bestaande biologische bedrijven extra grond in omschakeling nemen. De groei zat dus ook in de schaal van de bedrijven. Deze trend is in 2018 niet zichtbaar, maar zet door in 2019. Bio-bedrijven zijn gemiddeld iets groter dan gangbare: 36 ha., tegenover gangbaar 32 ha. (SKAL). Ook in 2019 en 202 zit de groei in areaal vooral in de uitbreiding van bestaande bedrijven.

ontwikkeling 2014 - 2020

Cijfers Bionext trendrapporten, SKAL, FIBL

Nederland heeft een relatief klein aandeel biologische landbouw, met 4,2% in 2020 (inclusief areaal in omschakeling). In de EU als geheel was dit in 2018 7,7% (een groei van 7,6 % t.o.v. 2017). In omringende landen is het aandeel biologisch hoger dan in Nederland: België 6,8%, Duitsland 9,1%, Frankrijk 7,3%, Denemarken 9,8%. Tsjechië, Estland, Zweden en Oostenrijk scoren boven de 10%; Oostenrijk is EU-koploper met 24,7% (aandeel bio van areaal totaal, waarschijnlijk zonder ha. in omschakeling). In al deze landen groeit het aandeel bio snel; top-3 van de groeiers waren in 2018 Spanje, Frankrijk en Duitsland (cijfers FIBL).

Gezien het relatief lage percentage bio in Nederland en de sterk groeiende vraag (volgende dia) lijkt er volop ruimte voor verdere groei.

Voor een overzicht van de ontwikkeling van de biologische landbouw in de EU zie IFOAM-EU annual report-2019, wereldwijd zie The World of Organic Agriculture 2020 (FIBL).

ontwikkeling biologisch-dynamische landbouw

Van het totaal areaal biologisch (incl. omschakeling) is in 2021 11 % biologisch-dynamisch. Het areaal biodynamische landbouw is berekend over de afgelopen tien jaar met 81% gestegen van 5150 tot 9340 hectare. Dat is 11,2% van het totale biologisch areaal in Nederland. Het aantal biodynamische bedrijven (inclusief omschakelende bedrijven) nam in dezelfde periode toe van 120 naar 155. De gemiddelde bedrijfsgrootte nam toe van 44,9 hectare in 2011 tot 60,3 hectare in 2021. Wereldwijd zijn er 7050 Demeter gecertificeerde boerderijen op 227.000 hectare in 65 landen. Dit blijkt uit de nieuwe Demeter Monitor 2021/2022.

https://www.stichtingdemeter.nl/nieuws/119/demeter-monitor-2021-2022-areaal-biodynamische-landbouw-in-tien-jaar-met-81-toegenomen

ontwikkeling biologische landbouw Vlaanderen

In Vlaanderen is het aandeel biologische landbouw met 1,4% van het landbouwareaal (2019) relatief klein. Er zit wel de groei In: ten opzichte van 2018 is het aantal bedrijven in 2019 gegroeid met 9% en het areaal met 10%. Ook de consumptie van bio-producten groeide met 4%, naar een marktaandeel van 2,6%.

Het beeld van de bio-landbouw in heel België is veel gunstiger: 6,9% van het areaal was in 2019 biologisch, met een groei van 5,4% van 2018 op 2019. 90,7 % van het bio-areaal bevindt zich echter in Wallonië.

Voor de ontwikkeling van de bio-landbouw in Vlaanderen in 2019 en voorgaande jaren zie rapport de biologische landbouw 2019 .

6.3.2 ontwikkeling afzet biologisch

Ook de omzet van bio-producten groeit de afgelopen jaren flink. Tussen 2006 en 2016 verdrievoudigde de omzet van biologische producten. Het totaal aandeel biologisch in de afzet van levensmiddelen is eind 2018 gestegen naar 4,7%, de groei van de totale omzet biologisch was in 2018 8,4%, naar in totaal ruim anderhalf miljard euro. Deze groei zet zich voort in 2019. Er is recent forse groei in de bio-afzet van de discounters, bedrijfswinkels en on-line. 2020 liet daardoor een sterke groei zien, mede als effect van de corona-crisis (deels het effect van meer thuis koken, te zien bij alle supermarkten, maar ook door meer belangstelling voor gezonde voeding).

 W.b. volume en omzetgroei lopen de supermarkten voorop. In 2018 was de groei van de omzet biologisch hier 8,2%. In 2019 is deze groei wat afgevlakt, naar 4,9% (ten opzichte van 4,3% groei van de totale groei van de omzet van de supermarkten), maar in 2020 was de groei hier 12,9%. Opvallend groot (en groeiend) is het aandeel eieren in de bio-afzet van de supermarkten: bijna 17% van de totale afzet. Ook AGF en zuivel zijn relatief groot, met ruim 4%. Van alle verkochte groenten (binnen AGF) in de supermarkt is inmiddels 13% biologisch. De groei in vlees en vleeswaren was in 2020 echter heel klein. Dat lijkt te passen in de trend naar meer vega. In 2021 werd 76,4% van de omzet in bio door de supermarkten gerealiseerd (bron: Bionext).

In deze cijfers zijn de discounters Aldi en Lidl niet meegerekend. Deze discounters zetten in thuisland Duitsland fors in op biologisch (Aldi claimt in Duitsland een aandeel van 26% biologisch in het totaal assortiment); dat vertaalt zich ook naar Nederland. Cijfers hierover zijn echter niet kenbaar gemaakt.

De biologische speciaalzaken verliezen geleidelijk marktaandeel ten opzichte van de supermarkten.  Hieronder vallen ook de 'bio-supers' Ekoplaza en Odin (een derde van de winkels). In 2019 is de totale omzet van de speciaalzaken wel weer gestegen, met 1,8%, en in 202 lieten zij een flinke groei zien van 8,7 % (waarschijnlijk mede een corona-effect). Zij  voeren een veel breder assortiment (5.000 a 9.000 bio-producten, tegenover 50 a 1.000 in de supermarkten en discounters). Vooral de klanten die echt voor bio kiezen (de 'Heavy bio buyers') weten de speciaalzaken te vinden.

 Vanaf 2016 is de afzet via Foodservice (horeca, bezorgdiensten, catering e.d.) sterk gegroeid, in 2019 met 3%. Binnen het totaal marktaandeel van de Foodservice blijft bio echter klein, met 1,6%. Mede door de corona-ontwikkelingen laat 2020 nog geen duidelijke trend zien.

groeiverwachtingen

Bionext verwachtte op grond van de cijfers 2018 voor de komende 5 jaar opnieuw een verdubbeling van de omzet biologisch. Een marktaandeel van rond de 10% lijkt bij voortzetting van de ontwikkeling t.m. 2018 rond 2025 haalbaar. https://bionext.nl/wat-doen-we/onderzoek/trendrapporten/ De wat afvlakkende groei in 2019 paste niet in deze trend, In 2020, in de periode van de Corona-crisis, was de groei van de afzet van biologisch echter stormachtig.  Er was meer vraag naar vers, voedsel van nabij en ook biologisch.   Het is nog afwachten wat hiervan in 2021 beklijft. 

In 2020 heeft de Europese Commissie in de Green Deal het doel vastgelegd om in 2030 op 25% biologische landbouw uit te komen. Dat kan alleen lukken als de afzet van biologische producten ook op dat aandeel uit gaat komen. Dat is nog een heel grote opgave. Er wordt nagedacht over een  stimuleringsbeleid, gericht op zowel het aanbod als de vraag. Dit wettigt de verwachting van een verdere groei in de komende 10 jaar.

Gezien de groei in de omzet dreigen er aanbod-tekorten en een groeiende afhankelijkheid van import van biologische producten; dit terwijl Nederland voor een aantal -primaire- producten ook exportland is. De afzet binnen de totale EU was in 2017 36,3 miljard euro, een groei van 19 % (wereldwijd 33 %). In 2019 was de omzet in de EU al € 45 mlrd., waarvan € 41,1 mlrd. afzet binnen de EU. De exportkansen zijn dus aanzienlijk.