5.1. Hoofdlijn verordening Biologische landbouw en afgeleide regelgeving, nieuw GLB

Wat biologische landbouw is wordt bepaald in Europese wetgeving. Dat betekent dat de garantie op biologisch in alle EU-landen dezelfde is, dat biologische producenten in de hele EU onder gelijke voorwaarden concurreren en dat consumenten in de EU overal dezelfde garanties hebben dat biologische producten ook echt biologisch zijn.

De 'basis-wet' voor de biologische landbouw is (sinds 1 januari 2022) de EU-Verordening 2018/848 van 30 mei 2018 inzake de biologische productie en de etikettering van biologische producten. Deze bepaalt de beginselen, de principes, van wat biologische landbouw en productie is, geeft regels waaraan biologische landbouw en productie moeten voldoen en verbodsbepalingen voor wat in de bio-landbouw niet is toegestaan. Deze regels worden in detail uitgewerkt in 6 bijlagen. Voor de biologische bedrijfsvoering is vooral Bijlage II van belang, de gedetailleerde productievoorschriften. Deze bevat de regels voor de dierlijke en voor de plantaardige productie. Bijlage V stelt het logo voor biologische producten, het bekende 'groene blaadje', vast.

De regels in de 'basis-wet' worden uitgewerkt in 7 Uitvoeringsverordeningen over specifieke onderwerpen. De belangrijkste voor de biologische bedrijfsvoering is de Uitvoeringsverordening 2021/1165 van 15 juli 2021 betreffende de toelating van bepaalde producten en stoffen voor gebruik in de biologische productie en de opstelling van de lijsten van die producten en stoffen. Deze bevat de lijsten met toegestane meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, voederadditieven, reiningsmiddelen e.d.. Er zijn verder nog specifieke verordeningen over de import van bio-producten van buiten de EU.

Wat deze regels in de praktijk betekenen vind je vooral in de hoofdstukken 3 (Plantaardige productie) en 4 (Dierlijke productie).

Nederlandse toepassing, certificering en controle door SKAL

De EU-verordening werkt doordat zij is opgenomen in Nederlandse wet- en regelging. Dat geschiedt bij en krachtens de Landbouwkwaliteitswet van 1971. In de andere EU-landen is de verordening ook in nationale wetgeving vertaald en daardoor verbindend gemaakt.

Feitelijk bevat de Nederlandse wet- en regelgeving weinig aanvullende voorschriften voor wat biologische landbouw is en aan welke eisen deze moet voldoen: de bepalingen in de EU-verordening en de Uitvoeringsverordeningen werken dus direct voor Nederland. Nadere regelingen zijn opgenomen in de Landbouwkwaliteitsregeling van 2007. Ook enige andere wetten en Besluiten, zoals de Wet houders van dieren van 2011, bevatten nadere regels.

De Europese regels bepalen dat ieder land de instantie(s) moet aanwijzen die de certificering als biologisch en de controle daarop uitvoert. De Nederlandse overheid heeft hiervoor de Stichting Skal Biocontrole aangewezen in het Landbouwkwaliteitsbesluit van 2007. De Landbouwkwaliteitsregeling werkt de certificering en controle verder uit. Meer informatie is te vinden op de SKAL-pagina wetgeving onder Nederlandse regelgeving.

De stichting  Skal heeft een aantal eigen reglementen die gevolgen hebben voor biologische bedrijven en voor omschakelaars. Een belangrijke is de regeling voor de certificatie en toezicht en de normen die daarbij gelden. Zie voor alle SKAL reglementen SKAL-pagina wetgeving onder SKAL Biocontrole. 

De EU-verordeningen, nadere Nederlandse regels, de SKAL-reglementen en de gegroeide praktijk van toepassing en controle vormen tezamen de regels waaraan biologische productie moet voldoen, soms heel gedetailleerd. De meeste van die regels zijn heel begrijpelijk vanuit de principes van biologische landbouw. Andere hangen samen met de uitgangspunten van de EU zoals een open markt voor biologische producten en consumentenbescherming. Daarnaast gelden alle regels die ook voor de gangbare landbouw gelden (tenzij daarin een uitzondering is gemaakt voor biologisch). Alles bij elkaar nogal wat regels die een biologisch ondernemer moet kennen en (willen) toepassen.

Wie biologisch wil werken moet goed op de hoogte zijn van deze regelgeving, maar deze vooral invullen vanuit een goed begrip van wat we met biologische landbouw willen, en welke principes daarbij gelden. Alleen maar ‘voldoen aan de regeltjes’ (liefst op het randje) levert uiteindelijk geen bevredigende bedrijfsvoering op, en geen biologische landbouw die echt een aantrekkelijk alternatief biedt voor de gangbare. De regels drukken in feite de beperkingen uit die er zijn als we met de landbouw en voedselproductie binnen aanvaardbare ecologische grenzen willen blijven. Wie dat begrijpt en aanvaardt ziet de regels niet als beperking maar als uitdaging. Niet voor niets hebben veel biologische bedrijven zich ontwikkeld tot geavanceerde en innovatieve bedrijven !

Nieuwe Verordening ingaande januari 2022

De huidige Europese Verordening vervangt per 1 januari 2022 de oude vderordening uit 2007 (EG-verordening Nr. 834/2007 van 28 juni 2007). Over de nieuwe verordening is ruim 3,5 jaar lang onderhandeld, maar in november 2017 is overeenstemming bereikt tussen de Commissie, het Europees Parlement en de landen (Europese Raad). De nieuwe Verordening is toen  vastgesteld.  Daarna zijn nog de bijlagen (I t.m. VI) en de Uitvoeringsverordeningen vastgesteld.  

De nieuwe regelgeving is grotendeels in lijn met de oude: de meeste regels blijven in hoofdlijn hetzelfde. Belangrijk omdat de meeste biologische bedrijven onder de oude Verordening zijn gestart, en dus 'ingeregeld'. Er zijn wel wijzigingen die echt gevolgen hebben voor de praktijk van de biologische bedrijven. Deze nieuwe regels komen vooral voort uit twee principes:

1. nog betere bescherming van de consument, die zekerheid wil ontlenen aan het kopen van een biologisch product; 

2. op onderdelen meer consequent doorvoeren van de biologische principes, nu het biologische productiesysteem en de biologische ketens zich steeds verder ontwikkelen. Dit betekent met name dat nog minder op gangbare inputs en werkwijzen kan worden teruggevallen op punten waar biologische alternatieven nog onvoldoende beschikbaar of ontwikkeld zijn. De zich ontwikkelende biologische praktijk maakt dat steeds minder noodzakelijk.

Dit betekent bij voorbeeld nieuwe of andere regels:

• regels voor meer diersoorten (ook voor hert, konijn, insecten).

• minimaal 48 uur wachttijd na gebruik van antibiotica (incl. ontworming).

• geen melkvervangers tijdens de zoogperiode.

• iets meer voer uit de regio verplicht.

• op de eis van 100% biovoer is een al langlopende uitzondering nog verder ingeperkt: 5% gangbaar eiwithoudend voer mag alleen nog voor jonge hennen en varkens beneden 35 kg..

• minder soorten natuurlijke aroma’s die mogen worden toegevoegd aan biologische producten.

• er is een lijst toegevoegd met toegestane schoonmaak- en desinfectiemiddelen voor de handel en gebruik in verwerkingslocaties.

• minder niet-biologische ingrediënten die mogen worden gebruikt bij bereiding van voedsel.

• er is nu  een aparte lijst voor goedgekeurde voedingsenzymen die mogen worden gebruikt in biologische voedselbereiding.

• meer regels voor de handhaving: voorzorg, controle, maatregelen.

• etikettering: de herkomst mag in plaats van door vermelding van een land of de EU ook per regio worden vermeld (wat een regio is moet nader per land worden bepaald).

• alle verkooppunten, zoals winkels en ook marktkramen, vallen onder certificering als ze onverpakte of ter plekke bereide biologische waren naast gangbare verkopen.  Verkooppunten die alleen voorverpakte biologische waren verkopen hebben geen certificaat nodig. Supermarkten die nu een pakket onverpakte bio-producten 'erbij doen' zullen dus hun eigen certificaat moeten halen. Hierop is een uitzondering mogelijk voor verkooppunten met een kleine omzet in bio (zoals marktkramen) (zie verder verdieping).

• Het wordt voor een groep kleine samenwerkende ondernemers, mits door een boer geleid, mogelijk om onder één certificaat te produceren: de zgn. groepscertificering.

In de al vastgestelde Uitvoeringsverordening staan onder meer

• de productievoorschriften voor de verschillende diergroepen. Nieuw zijn gedetailleerde productievoorschriften in de pluimveehouderij voor ouderdieren, opfokhennen en “leghaantjes”.

• de minimum omvang van binnen- en buitenruimten en de bezettingsdichtheden per diergroep. Een belangrijke verscherping is bij voorbeeld dat de zgn. veranda of Wintergarten van pluimveestallen niet meer bij de binnenruimte mag worden geteld (zie paragraaf 4.2).

• de databanken over beschikbaarheid van biologische uitgangsmaterialen per land (lidstaat) zijn niet meer alleen voor plantaardige uitgangsmaterialen maar ook voor dierlijke uitgangsmaterialen. Dit heeft een belangrijk gevolg voor de pluimveehouderij: er komen regels waardoor de hele productieketen van pluimvee uiteindelijk biologisch zal worden (zie paragraaf 4.5).