Voor gebruik van materialen in het onderwijs zijn regelingen getroffen (paragraaf 5.1). Maar het kan voorkomen, dat je méér nodig hebt dan toegestaan met de regeling, of dat je jouw werk breder wilt delen dan binnen het onderwijs. Een mogelijke oplossing biedt het gebruik van open materialen.
Open materialen zijn werken die óók onder het auteursrecht vallen. Het bijzondere aan deze materialen is dat de auteur aan zijn werk een licentie heeft meegeven. Met deze licentie geeft de auteur vooraf toestemming om bepaalde handelingen met zijn werk te doen. Je hoeft dus niet meer op zoek naar de auteur om toestemming te verkrijgen.
Voorbeelden van dergelijke licenties vind je bij Creative Commons.
De meest gebruikte licenties zijn die van Creative Commons (CC). Er zijn verschillende niveaus in deze CC licenties. Bij de “meest open” licentie mag je alles met het werk doen: downloaden en dupliceren, hergebruiken, aanpassen, combineren met andere werken en opnieuw uitdelen, zolang je maar verwijst naar het oorspronkelijke werk en zijn maker. Bij “minder open” licenties is het niet geoorloofd om bijvoorbeeld het werk aan te passen of commercieel te gebruiken.
De CC licenties zijn samengesteld uit vier voorwaarden:
BY : Verwijs naar het oorspronkelijke werk en de auteur (give attribution)
SA : Deel het werk onder dezelfde condities (share alike)
NC : Gebruik het werk niet commercieel (non-commercial)
ND : Maak geen aanpassingen (no derivative works)
Met deze vier voorwaarden zijn 6 licenties gedefinieerd. De eerste voorwaarde, “verwijs naar het oorspronkelijke werk en de auteur”, geldt voor elke licentie.
Een zevende licentie is CC0, wat betekent dat het werk zich in het publiek domein (zie paragraaf 5.3) bevindt en dat er geen auteursrecht op berust. Verwijzing is dan ook niet nodig.
De zeven CC licenties in aflopende mate van “open”:
- CC0
- CC BY
- CC BY-SA
- CC BY-ND
- CC BY-NC
- CC BY-NC-SA
- CC BY-NC-ND
Zie in onderstaande afbeelding wat elk van deze licenties inhoudt.
Tip
Zowel op YouTube als op Google afbeeldingen kan je het zoekresultaat filteren op CC licenties. Bij YouTube verschijnt de filtermogelijkheid, nadat je gezocht hebt op je onderwerp. Bij Google afbeeldingen ga je naar Advanced zoeken en geef je onderin het formulier aan op welke licentie je zoekt.
Maak de volgende quiz om je kennis over de verschillende CC licenties te testen.
1. Je hebt een foto gevonden met de licentie CC BY. Moet je bij gebruik aangeven wie de maker van de afbeelding is?
Ja of Nee?
2. Je vindt op wikiwijs.nl het leerarrangement “Eten dieren gezond”. Het heeft de licentie CC BY. Mag je dit leerarrangement aanpassen voor je eigen lessen?
Ja of Nee?
3. Je vindt een afbeelding met de licentie CC BY-NC-SA. Mag je de afbeelding fotoshoppen en daarna opnieuw op internet zetten met copyright (All rights reserved)?
Ja of Nee?