Fokdoelen kunnen eenvoudig of complex zijn. In veel commerciële fokprogramma's wordt een brede variatie van kenmerken gemeten en hebben veel kenmerken invloed op de winstgevendheid van de dieren die worden gefokt als eindproduct. In extensieve productie omgevingen of in het geval van hobbyfokkers, worden vaak maar een paar belangrijke kenmerken gemeten en is het eenvoudige fokdoel op deze kenmerken gebaseerd.
Om de individuele selectie kandidaten te kunnen rangschikken op fokdoelkenmerken is het nodig om bepaalde waardes te geven aan kenmerken en deze te combineren in één selectie kengetal. De waarde van dit kengetal kan worden berekend door alle fokwaardes van elk kenmerk te vermenigvuldigen met hun wegingsfactor en de waarden bij elkaar op te tellen. De wegingsfactor is gebaseerd op de relevantie van elk kenmerk in het fokdoel, bijvoorbeeld op de relevante economische waarde van het kenmerk. Dit principe wordt in het onderstaande plaatje verder uitgelegd: de H staat voor de waarde die het fokdoel krijgt, de v's staan voor de waarde van de verschillende kenmerken en de A's voor de fokwaarde voor het desbetreffende kenmerk van het dier waarvoor we de totale fokwaarde H willen schatten.
Definitie
De fokwaarde is de gemiddelde genetische waarde van een individu als ouder voor een kenmerk. De fokwaarde wordt geschat als twee keer de superioriteit van de nakomelingen ten opzichte van alle andere nakomelingengroepen die zijn geproduceerd (uit willekeurige paringen).
De economische waarde van een dier is gebaseerd op meerdere kenmerken met verschillende effecten: productie, kwaliteit of samenstelling van het product, ziekte problemen, vruchtbaarheid en het gebruikersgemak van het dier bij de verzorging.
Er bestaan verschillende procedures om markt- en niet-marktwaarden te wegen in de stap waarin het fokdoel kengetal (H) wordt berekend. In deze stap worden dieren behandeld as een integraal deel van het productiesysteem (vaak op boerderijniveau). Het wegen van de verschillende kenmerken is vooral afhankelijk van de economische waarde, maar ook van de genetische vooruitgang die wordt geboekt en hoe vaak die dan tot expressie komt. De methodologie voor het wegen van kenmerken is goed ontwikkeld voor de efficiëntie en de economie van het gebruik van hulpbronnen, bijvoorbeeld watergebruik.
In het onderstaande plaatje kun je een voorbeeld zien van hoe de netto economische waarde verandert als een kenmerk met één eenheid verhoogd wordt. Het plaatje beeldt iets uit wat je vaker ziet in de economie: een eenheid extra productie brengt geleidelijk aan netto minder op, de wet van de afnemende meeropbrengsten.
De samenstelling van de fokdoelkenmerken beïnvloedt de structuur van het fokprogramma. De kenmerken die in het fokdoel aan bod komen bepalen welke kenmerken gemeten moeten worden: bij de ouders van de selectiekandidaten, bij de selectiekandidaten zelf, bij de broers en zussen van de selectiekandidaten en/of bij de nakomelingen van de selectiekandidaten. Wanneer er metingen moeten gedaan bij broers/zussen of nakomelingen, moeten we hier voldoende dieren van fokken om nauwkeurige informatie te kunnen verkrijgen. Hun kenmerken kunnen dan weer gebruikt worden voor de fokwaarde schatting van de selectiekandidaat.
Nakomelingen van selectiekandidaten beginnen te produceren op verschillende momenten. Het is daarom ook nodig dat we rekening houden met mogelijke latere winst die wordt geproduceerd voor kosten die we nu maken.