Dirk de Groot (2020) heeft een inspirerende verkenning uitgevoerd naar de duurzaamheidsprestaties en duurzaamheidskenmerken in de landbouwvoedselketen. Zijn conclusie was dat de weg naar een duurzamer landbouw & voedselsysteem een weg is die gebaand moet worden en niet slechts een doel wat behaald moet worden.
Het rapport gaat in op de dilemma’s en de spanningsvelden die boeren en burgers ervaren als het gaat om duurzame landbouw. Dit wordt uitgewerkt aan de hand van voorbeelden uit de Nederlandse vleespluimveehouderij, maar is ook van toepassing op andere sectoren. Via een aantal stellingen wordt op een integrale bedrijfskundige manier gekeken naar de uitdaging waar de Nederlandse landbouw voor staat:
In de mainstream landbouw koopt de boer in wat zijn (grootzakelijke, internationale) toeleveranciers te bieden hebben.
In de mainstream burgermaatschappij koopt de burger wat in de schappen van het grootwinkelbedrijf ligt.
Bedrijfskundig gezien is elke onderneming een kwestie van inkoop-productie-verkoop.
In de mainstream landbouw is de marktmacht (de concurrentiekracht om je wil door te drijven) van de boer lager dan van alle andere bedrijfstakken in de keten.
De retail wordt vaak genoemd als de prijsvechter (‘wij zijn de goedkoopste’) en zou daarmee de uitbuiter van de boeren zijn.
De strategie van de mainstream landbouwbedrijven is verhoging van de arbeidsproductiviteit en efficiëntie, met verlaging van de kostprijs door schaalvergroting, standaardisering, mechanisering en automatisering.
Wie als agrarisch ondernemer een nichemarkt wil ontwikkelen of een korte (al dan niet regionale) keten wil opzetten (zeg maar de agro-ecologische route) komt er al snel achter dat je de hele keten, dus inkoop, productie en verkoop moet organiseren; en dat is nog niet zo gemakkelijk
In de lange keten kun je business to business (BtB) zekerheid bieden met een erkend en gecertificeerd duurzaamheidscertificaat (=keurmerk).
In de korte keten en de niche markt kun je Business to Consumer (BtC) zekerheid bieden door het goede verhaal en naamsbekendheid.
Mainstream landbouw is topsport, met al de gevaren van topsport van dien.
Kringlooplandbouw, wie kan daar nu tegen zijn.
Voor meer duurzaamheid van het landbouw-voedsel-systeem hebben de ‘gewone’ consument en de ‘gewone’ boer een rol en een taak.
De ‘gewone’ boer (en zijn opvolger) die de weg naar circulaire landbouw op wil gaan zal zich afvragen: waarom wil ik dit (intrinsieke motivatie), hoe haal ik hier een inkomen uit en hoe krijg ik het gefinancierd.
De ‘gewone’ consument die de weg naar een eerlijk, veilig en gezond voedselsysteem op wil gaan, moet zich afvragen: waarom wil ik hieraan deelnemen (intrinsieke motivatie), waar kan ik dat kopen / bestellen, wat kan ik doen om het mede mogelijk te maken (financiële participatie / crowdfunding).
Als het aankomt op duurzaamheid van het landbouw- en voedselsysteem aan welke aspecten zou je dan kunnen denken?
Het huidige mainstream landbouw- en voedselsysteem kraakt in zijn voegen
Waar kan / moet aan gewerkt worden om de weg naar duurzaamheid te banen
Goed om te bedenken bij de duurzaamheidsdiscussie over de landbouw.
Wat is vrije tijd waard? Wat is schone lucht waard? Wat is schoon water in de rivieren of zeeën waard? Wat is schone grond waard? Wat is schone energie waard? Wat is veilig voedsel waard? Wat is gezondheid waard?
Wat moet de individuele burger hiermee?
Wat moet de individuele boer hiermee?