Om als agrarisch ondernemer voorbereid te zijn op klimaatverandering is dus een wendbaar bedrijf noodzakelijk, dat concurrentievoordeel heeft. Om daarbij de duurzaamheidsdoelen niet uit het oog te verliezen moeten de agrarisch ondernemers zich richten op 'meervoudige waardecreatie'. Dit betekent dat organisaties niet alleen financieel, maar ook op sociaal, ecologisch en maatschappelijk gebied waarde moeten leveren. Het combineren van duurzaamheidsdoelen (ESG), de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's), en de Europese Green Deal helpt organisaties om risico's te beheersen en duurzaamheid te bevorderen. Transparante rapportage over duurzaamheid, zoals vereist door de 'Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)' en de 'European Sustainability Reporting Standards (ESRS)', speelt hierin een belangrijke rol.
Opmerking:
ESG staat voor Environmental, Social, en Governance (Milieu, Sociaal en Bestuur). Het is een manier om bedrijven te beoordelen op hoe ze omgaan met het milieu, hoe ze zorgen voor mensen en de samenleving (sociaal), en hoe goed ze worden geleid (bestuur). Het helpt investeerders en andere belanghebbenden om te zien hoe duurzaam en verantwoord een bedrijf is.
Transformatie naar Meervoudige Waardecreatie
De verschuiving van winstgedreven naar meervoudige waardecreatie kan bedrijven een blijvend voordeel opleveren (Srivastava et al., 2013). Bedrijven die sociale en milieukwesties serieus nemen, bouwen een sterke merkreputatie op. Door ethisch te handelen, duurzaam te werken en actief betrokken te zijn bij de gemeenschap, krijgen ze meer vertrouwen en loyaliteit van klanten, wat hun merk sterker maakt. Dit positieve imago geeft hen een voorsprong op de concurrentie (McKinsey & Company, 2015).
De verschuiving van alleen winst maken naar het creëren van de balans tussen economische, ecologische en maatschappelijke effecten komt door een aantal belangrijke factoren. Mensen verwachten steeds meer van bedrijven, zoals verantwoordelijkheid nemen voor het milieu en eerlijk zakendoen. Belanghebbenden vinden bedrijven aantrekkelijker als ze laten zien dat ze maatschappelijk verantwoord bezig zijn (Eccles, 2014). Daarnaast dwingen regels bedrijven om duurzaamheid en risicomanagement onderdeel te maken van hun plannen (OECD, 2022). Dit laat zien dat zowel belanghebbenden als wetgevers invloed hebben op hoe bedrijven zich kunnen onderscheiden van de concurrentie.
Onderzoek naar duurzaamheid
Door milieufactoren, sociale aspecten en goed bestuur (ESG), de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) (figuur 1) en de Europese Green Deal te combineren, kan een organisatie haar strategie verbeteren om duurzaamheid te bereiken en risico's te beheren. De CSRD zorgt ervoor dat bedrijven meer transparante informatie geven over hun duurzaamheidsresultaten. De ESRS bevat de regels waaraan bedrijven moeten voldoen in hun duurzaamheidsrapporten zodra de CSRD in werking treedt.
Opmerking
De CSRD staat voor Corporate Sustainability Reporting Directive. Het is een Europese richtlijn die bedrijven verplicht om meer gedetailleerde en gestandaardiseerde rapporten te publiceren over hun impact op de ESG-factoren milieu, sociale kwesties en goed bestuur. De CSRD heeft als doel bedrijven te helpen bij hun overgang naar een duurzamere economie door hen te verplichten om beter inzicht te geven in hun inspanningen en prestaties op het gebied van duurzaamheid.
Opmerking
ESRS staat voor European Sustainability Reporting Standards. Dit zijn de standaarden die bepalen welke informatie bedrijven moeten opnemen in hun duurzaamheidsrapportages onder de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en hoe ze dat moeten doen.
Duurzame ontwikkeling vraagt om aanpassingen
Duurzame ontwikkeling van organisaties is niet nieuw. In 1987 informeerde de Verenigde Naties dat "Duurzame ontwikkeling geen vaste staat van harmonie is, maar eerder een proces van verandering. Hierbij worden het gebruik van hulpbronnen, investeringen, technologische ontwikkelingen en aanpassingen in instellingen afgestemd op zowel de huidige als toekomstige behoeften.".
Opmerking
VUCA is een afkorting die staat voor Volatility (wisselvalligheid), Uncertainty (onzekerheid), Complexity (complexiteit), en Ambiguity (op meerdere manieren uit te leggen). Het VUCA-model helpt organisaties om hun weg te vinden in een snel veranderende en onzekere wereld, en laat zien hoe belangrijk het is om flexibel te zijn en leiderschap aan te passen aan de situatie.
Het Brundtland-rapport (1987) erkende niet expliciet de VUCA-wereld, maar benadrukte wel dat duurzame ontwikkeling aanpassingen vereist in het gebruik van hulpbronnen, investeringen en technologische en institutionele veranderingen. Voor een duurzame toekomst is een open houding en samenwerking tussen alle belanghebbenden belangrijk (Van Tulder, 2018).
Waarden nastreven: Milieu, Sociaal, Bestuur
In de huidige wereldeconomie zijn ESG-factoren (milieu, sociale aspecten en goed bestuur) essentieel voor risicomanagement en langetermijnduurzaamheid (EBA REPORT, 2021). Dit betekent dat bedrijven niet alleen economische waarden moeten nastreven, maar ook maatschappelijke en de waarden die horen bij goed bestuur. Bedrijven met sterke ESG-prestaties laten betere financiële resultaten, risicomanagement en duurzaamheid op de lange termijn zien (Mishra, 2020). Daarom is het belangrijk dat risicomanagement ESG-aspecten omvat om risico's te identificeren, de operationele efficiëntie te verbeteren en de reputatie en betrokkenheid van belanghebbenden te versterken.
De SDG’s geven richtlijnen bij duurzaamheidsuitdagingen
De Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) zijn opgesteld om wereldwijd te streven naar duurzame ontwikkeling en vertalen de ESG-behoeften naar expliciete doelen (Verenigde Naties, 2015). De SDG's werden in 2015 door alle VN-lidstaten aangenomen als onderdeel van de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling. De SDG's bieden richtlijnen voor het aanpakken van wereldwijde duurzaamheidsuitdagingen zoals klimaatverandering, armoede en ongelijkheid. De invoering van de SDG's heeft ertoe geleid dat organisaties hun strategieën hebben aangepast om bij te dragen aan een duurzame toekomst en waarde op de lange termijn te realiseren. (Verenigde Naties, 2015). Het Stockholm Resilience Centre legt de SDG's uit met het model "The SDGs wedding cake". Dit model verdeelt de doelen in drie lagen: de onderste laag is ecologische duurzaamheid, daarboven sociale doelen en de bovenste laag richt zich op economische doelen. Het idee is dat duurzame ontwikkeling de basis is voor sociale welvaart en dat dit uiteindelijk economische groei mogelijk maakt.(figuur x).
SDG 17, dat draait om samenwerking en partnerschappen, steunt op een stevig fundament, gelegd door alle andere doelen. Partnerschap kan als voorwaarde worden gezien voor het succes in het behalen van doelen op het gebied van zorg voor de planeet, mensen, welvaart en vrede, zonder dat één principe noodzakelijkerwijs boven de andere staat (Van Tulder, 2018).
Winst is meer dan alleen financieel
Bij partnerschappen spelen de houding en vaardigheden van de betrokken belanghebbenden een belangrijke rol. Waar de ‘homo economicus’ beslissingen vooral baseert op financieel gewin, ligt bij de ‘homo florens’ de nadruk op bredere vormen van winst, zoals sociaal, milieu- en bestuurswaarde. De ‘homo florens’ richt zich niet alleen op de belangen van een organisatie, maar op het maken van voordelen voor het gehele systeem, waaronder de biosfeer, samenleving, economie en partnerschappen (Van Tulder, 2018; Goldschmeding Foundation, 2023).
Green Deal
Na de introductie van de SDG's heeft de Europese Unie een plan gemaakt om organisaties te helpen die duurzamer willen worden. De Europese Green Deal is een plan om duurzame economische groei te stimuleren en tegelijkertijd in 2050 klimaatneutraal te zijn (Europese Commissie, 2019). Dit plan zal grote invloed hebben op bedrijven die in de EU werken en duurzamer willen zijn. Daarom moeten bedrijven in hun risicomanagementstrategie rekening houden met de impact van de Green Deal, kansen zoeken voor innovatie en groei, en zich aanpassen aan toekomstige regels.
Ethisch kader
Voor maatschappelijk verantwoord ondernemen hebben we een ethisch kader nodig (Dathe et al. 2022). Een ethisch kader helpt bedrijven om niet alleen te voldoen aan wet- en regelgeving, maar ook proactief bij te dragen aan een duurzame toekomst. Om de Green Deal effectief te maken en niet afhankelijk te zijn van vrijwillige acties, introduceerde de Europese Commissie in 2021 de Corporate Social Reporting Directive (CSRD) (Europees Parlement, 2021). De doelen die de EU voor de landbouw heeft vastgesteld, staan in figuur 2. Deze doelen richten zich op het verminderen van pesticidengebruik, beperking van het verlies van voedingsstoffen, het terugdringen van medicijngebruik (zoals antibiotica) bij vee, en het bevorderen van biologische landbouw.
Wettelijke eisen voor transparantie
Op dit moment zijn er al wettelijke eisen voor transparantie over economische, milieu- en sociale aspecten, waaronder klimaat, in het bestuursverslag (Europees Parlement en de Raad, 2014), hoewel deze nog beperkt zijn. Met de invoering van uitgebreidere informatievereisten, zoals via:
· de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) (Europese Commissie, 2021)
· de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) (Europees Parlement en Raad, 2019)
· de Taxonomy Regulation for Sustainable Activities (Europees Parlement en Raad, 2020)
wil de Europese Commissie bedrijven en investeerders stimuleren om hun gedrag aan te passen richting een duurzamere economie. Transparantie over klimaat helpt steeds meer om te laten zien hoe bedrijven werken aan hun overgang naar klimaatneutraliteit in 2050. (Kamp-Roelands & Looijenga, 2022). Dus, de CSRD zorgt voor meer gestandaardiseerde informatie over duurzaamheid in Europa (Brouwer, 2022). Dit zal een ingrijpende verandering betekenen voor alle grote bedrijven in Nederland.
Gevolgen voor het MKB
Daarnaast moeten grote bedrijven ook gegevens verstrekken over de bedrijven waarmee ze samenwerken, waardoor ook MKB-bedrijven indirect onder de CSRD vallen. MKB-bedrijven zullen informatie moeten delen over hun productieprocessen, gebruikte materialen en werkomstandigheden om zaken te kunnen blijven doen met grote bedrijven.
De CSRD verplicht bedrijven om te rapporteren volgens de ESRS. In de ESRS worden de richtlijnen van de CSRD verder uitgewerkt door middel van specifieke standaarden die aangeven welke informatie bedrijven moeten verstrekken. (Vergoossen, 2021).
Dit houdt in dat bedrijven gedetailleerd moeten rapporteren over een breed scala aan ESG-aspecten (Brouwer, 2022). De ESRS is opgebouwd uit vier thema's: Overkoepelend, Milieu, Sociaal en Governance, gebaseerd op een algemeen thema en de ESG-criteria (EFRAG, 2022; Fuchs et al., 2023; Mennens-Wismans & Jong, 2022). Deze zijn verder uitgewerkt in twee algemene en tien thematische standaarden (Mennens-Wismans & Jong, 2022).
Milieustandaarden
De milieustandaarden omvatten: klimaatverandering, vervuiling, water- en mariene hulpbronnen, biodiversiteit en ecosystemen, en hulpbronnengebruik en circulaire economie. De sociale standaarden richten zich op eigen personeel, werknemers in de waardeketen, getroffen gemeenschappen en consumenten/eindgebruikers. De governance (goed bestuur)-standaard betreft zakelijk gedrag.
De effecten, risico's en kansen op basis van deze standaarden moeten worden opgenomen in het bestuursverslag wanneer organisaties rapporteren volgens de CSRD.