3.4 Overdracht van ziekteverwekkers via grond

Grond kan besmet zijn met ziekteverwekkers door overdracht via dierlijke mest (zie achtergrond GlobalGAP v6 richtlijnen over organische mest, onderdeel 1), beregeningswater (zie achtergrond GlobalGAP v6 richtlijnen over water, onderdeel 2), of wilde dieren (onderdeel 3.3 Overdracht van ziekteverwekkers via (wilde) dieren). Daarnaast kunnen ziekteverwekkers zich vermeerderen rondom plantenwortels [kader 7, rhizosfeer]. Om deze reden worden grond en gronddeeltjes die vasthecht zijn aan handen, machines en (oogst) materialen als potentiële besmettingsbronnen beschouwd. Dit geldt ook voor gronddeeltjes die tijdens teelt en oogst opspatten op het gewas terechtkomen. Gronddeeltjes kunnen na heftige regenbuien of beregening opspatten en op het gewas terechtkomen.

Kader 7. Rhizosfeer.

De rhizosfeer is de zone in grond die wordt beïnvloed door de plant. Planten kunnen de microbiologische samenstelling van de bodem sturen door het uitscheiden van stoffen (wortel exudaten) en afgestorven wortel- en andere plant-gerelateerde delen en hiermee micro-organismen te voorzien van plaatsen voor aanhechting en mogelijkheden om planten binnen te dringen. Deze processen gezamenlijk leiden ertoe dat de microbiologische samenstelling in rhizosfeer grond wezenlijk verschilt ten opzichte van niet bewortelde (bulk) grond. Uitscheiding van eenvoudig afbreekbare stoffen in de vorm van suikers, organische zuren, aminozuren en andere stoffen zorgen voor aantrekking van bodemmicro-organismen (rekrutering), verhoging van de metabole activiteit en vermeerdering van micro-organismen. In het kader van transmissie van voedselpathogenen naar planten werd in het PPS project over transmissie van humaan pathogenen [kader 6] veronderstelt dat ziekteverwekkers zouden kunnen profiteren van het verhoogde voedselaanbod in de rhizosfeer. Dit bleek ook zo te zijn, wat resulteerde in hogere dichtheden en een aanzienlijk langere verblijftijd van ziekteverwekkers bij plantenwortels.

Kader 6. PPS Transmissie humaan pathogenen.

PPS transmissie humaan pathogenen is een beleidsondersteunend onderzoeksproject (volledige titel: De rol van transmissieroutes water en mest bij besmetting van groente productiesystemen met humaan pathogenen) uitgevoerd bij de WUR over de periode van 2019 tot en met 2022 en gefinancierd door topsector Tuin en Uitgangsmaterialen (TU-18096). De doelstelling van het project is het vaststellen van belangrijke ziekteverwekkers bij de mens via vers-consumeerbare groente en fruit. Aangenomen werd dat mest en beregeningswater belangrijke vectoren zijn van ziekteverwekkers. Onderzocht werd in welke mate er risico’s waren wanneer besmet water of mest werd gebruikt in diverse teelten van gewassen die vers geconsumeerd kunnen worden. Experimenten werden uitgevoerd onder praktijkrelevante omstandigheden, waarbij teeltomstandigheden zo realistisch werden nagestreefd en er werd gemonitord bij mestleveranciers en producenten van groente en fruitgewassen. Via deze aanpak werd verwacht dat er een realistisch beeld van de verspreiding van ziekteverwekkers naar gewassen kon worden verkregen, op basis waarvan risico beoordelingen op ziekte uitbraak zou kunnen worden ingeschat. De uitkomsten zijn verwerkt in een rapport die beschikbaar is in bijlage xx. Aanvullende informatie over het project is bechikbaar op de web pagina van de WUR (https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/kennisonline-onderzoeksprojecten-lnv/soorten-onderzoek/kennisonline/transmissie-humaan-pathogenen.htm