Resultaten klassieke veredeling

Appels zoals we die nu kennen

Het is nauwelijks voor te stellen waar de appels die we dagelijks eten vandaan komen. De oorspronkelijke appel was zeer klein. Door langdurig kruisen en selecteren heeft de appel het formaat bereikt dat wij nu kennen. En het gaat door. Vanaf 1943  houdt Wageningen Universiteit & Research zich bezig met appelveredeling. Resultaten zijn de appelrassen Elstar (1972), Santana (1998) en Natyra (2014) en daarnaast nog een aantal minder bekende rassen. Focus is ziekteresistentie, smaak en houdbaarheid.

Gemiddeld duurt de realisatie van een nieuw ras 20 jaar. Ziekteresistentie worden regelmatig ontdekt in zogenaamde ‘wilde’ verwanten. Zo is het gen voor schurftresistentie in 1953 ontdekt in de sierappel Malus floribunda 821. Nu is dat gen stabiel aanwezig in Natyra die in 2014 op de markt gekomen is! Het grote voordeel is dat schurftresistentie gebaseerd is op 1 enkel gen. Dat is echter lang niet altijd het geval. Bij complexe eigenschappen als stevigheid, grootte of bewaarbaarheid zijn veel genen betrokken die vaak verspreid liggen op de chromosomen. Dit soort eigenschappen veranderen door middel van kruising en selectie is heel lastig.

Zo zijn er al 13 QTL’s (zie onder Terminologie – Markers) verdeeld over 9 chromosomen bepalend voor de stevigheid van de appels.

Japanse peer

De ontwikkeling van nieuwe cultivars voor de Japanse peer (een belangrijk vruchtgewas in Japan) vindt plaats vanaf begin vorige eeuw. Het overzichtsartikel van Saito uit 2016 geen een beeld van de geboekt vooruitgang. Allerlei (klassieke) veredelingstechnieken worden ingezet om beter fruit te krijgen (onder andere met ziekteresistentie en een verbeterde textuur). DNA markers (QTL’s) spelen een grote rol in de verdelingsprogramma’s als identificatie methode. Ook mutagenese wordt toegepast om variatie aan te brengen.

Zaadloos fruit

Voor de consument en de verwerkende industrie is het beter om te werken met fruit waar geen grote zaden in zitten. Van oorsprong bevatten veel vruchten grote zaden. Binnen de veredeling is de zoektocht naar zogenaamd zaadloos fruit een van de speerpunten. Normaal producerende fruitbomen wordt bijvoorbeeld gekruist met andere fruitbomen (bv, met afwijkende chromosoomaantallen) om zodoende fruitbomen te krijgen die ‘onvruchtbaar’ fruit produceren.

Voor watermeloen, tomaat, druif en banaan zijn rassen bekend die zaadloos zijn. Voor dit soort is de noodzaak er ook meer dan voor bijvoorbeeld appels en peren waarbij de zaden in het klokhuis zitten en dus gescheiden zijn van het eetbare deel van de vrucht. 

Open

Open

Zaadloos fruit

Rozen

De roos is al 5000 jaar een cultuurgewas. Er is een grote variatie in vormen en kleuren (30.000 variëteiten wereldwijd). Wat mensen graag willen is dat de roos vaker bloeit dan maar 1 keer per jaar. Een van de belangrijkste selectiecriteria is dan ook: doorgaan met bloeien!

Maar ook: geur, vorm (uniform binnen een ras), groeikracht, winterhardheid, kwaliteit snijbloemen, ziekteresistentie, enz.

Mutatie-veredeling wordt ingezet als een van de meest krachtige technieken.