Verticillium-verwelkingsziekte of slaapziekte - tomaat

Verticillium albo-atrum of slaapziekte is een schimmelziekte die in tomaten soms ernstige schade aanricht. De schimmel is herkenbaar aan verwelking van het blad, de plant of delen van de plant en vergeling van het blad.

De eerste symptomen zijn soms bladmisvorming, soms verwelking en soms vergeling van een enkel blad. De aantasting kan aan één zijde van de plant of aan één helft van het blad beginnen, omdat in eerste instantie één vaatbundel door de schimmel is aangetast. Met het ernstiger worden van de aantasting en ouder worden van de plant, worden alle vaatbundels aangetast. De aangetaste vaatbundels verkleuren bruin. De eerste ziekteverschijnselen kunnen aan de onderste bladeren maar ook halverwege de plant optreden. Verwelking treedt vooral op bij zonnig weer omdat dan blijkt dat de watertoevoer door de aangetaste vaatbundels wordt belemmerd. Als de aantasting vroeg in het teeltseizoen begint, kan een aangetaste plant eraan doodgaan. Tomatenplanten zonder Ve-resistentie worden ernstiger aangetast dan planten met Ve-resistentie. Aangetaste planten blijven achter in groei, de kop van aangetaste planten is dunner dan die van niet aangetaste en de trossen zijn kleiner en hebben fijnere vruchten.

Als een bedrijf eenmaal met Verticillium is besmet kan de schimmel bij de teeltwisseling op verschillende plaatsen in de kas achterblijven. De schimmel is ook buiten de kas in bassinwater gevonden. Het rustmycelium kan jaren zonder waardplant in rusttoestand in leven blijven, ook onder zeer droge omstandigheden. De sporen van de schimmel hebben een kortere overlevingsduur. Als de schimmel in de buurt van de wortels van een plant komt (of andersom) wordt de schimmel weer actief en groeit de schimmel via de wortels van de planten de vaatbundels in. In de vaatbundels maakt de schimmel nieuwe sporen aan, die met de waterstroom in de stengel in opwaartse richting worden getransporteerd. Planten verwelken doordat de vaatbundels van de plant worden aangetast door de schimmel, er daardoor verstoppingen in de vaatbundels ontstaan en er door de schimmel stoffen worden aangemaakt die toxisch zijn voor de plant. De schimmel maakt bij het afsterven van de plant ruststructuren. Onder zeer vochtige omstandigheden worden er ook aan de buitenkant van aangetaste planten sporen gevormd. De ruststructuren en sporen kunnen bij het opstarten van een nieuwe teelt onder voor hen gunstige omstandigheden weer actief worden als ruststructuren, sporen en groeiende wortels bij elkaar in de buurt komen.

• Teel Ve-resistente rassen of maak gebruik van onderstammen die minder gevoelig zijn voor Verticillium.

• Probeer bij de start van de teelt zoveel mogelijk aantasting te voorkomen door een strikte bedrijfshygiëne bij de teeltwisseling. Er is een flink aantal besmettingsbronnen in en buiten de kas bekend. Ze zijn beschreven in vakbladartikelen in Groenten & Fruit en in een hygiëneprotocol voor tomatentelers. Enkele bekende besmettingbronnen zijn het teeltsubstraat, de druppelaars, de grond, aangetaste plantenresten, stof en gronddeeltjes op de betonpaden en het bassinwater. Voor de nieuwe teelt dienen alle oude gewasresten zo veel en zo goed mogelijk uit de kas te worden verwijderd. Daarna dienen de kassen en materialen in de kassen zo goed mogelijk te worden schoongemaakt en ontsmet. Er moet rekening mee worden gehouden dat ook het bassinwater kan zijn besmet. Met moleculaire technieken (PCR) kan dit worden onderzocht. Gebruik daarom ziektevrij of ontsmet uitgangswater.

• Zorg voor een sterk, groeikrachtig gewas, dat vrij is van pepinomozaïekvirus.

• Als tijdens de teelt een aantasting wordt gevonden dient deze in een zo vroeg mogelijk stadium te worden bestreden.

• Teel niet te droog, zeker in het begin van de teelt en verdeel de watergift goed over de dag. Giet meerdere keren met kleinere hoeveelheden.