Kruiden

Kruiden worden sinds oudsher toegepast in de diergezondheid. Er zijn veel verschillende kruiden met ieder zijn eigen specifieke eigenschappen die voor verschillende doelen worden ingezet. Dit wordt ook wel fytotherapie genoemd. Er wordt gebruik gemaakt van hele planten, delen van planten, of preparaten van planten.

Fytotherapie wordt toegepast om de gezondheid van dieren te bevorderen. Dit kunnen enkelvoudig samengestelde middelen zijn, maar ook middelen waarbij verschillende kruiden samengevoegd zijn. Doorslaggevend voor een succesvolle toepassing is de kennis van de dosering welke nodig is en welke combinatie van geneeskrachtige planten een verhoging van de werkzaamheid geeft.
Van oudsher wordt fytotherapie al toegepast door dieren zelf. Dit heet ook wel zoopharmacognosie (zelfmedicatie bij dieren). Neem bijvoorbeeld schapen die duizendblad eten om het maagdarmkanaal te ondersteunen. Het dieet van chimpansees bestaat voor 20% uit het eten van kruiden die antibacteriële en immuun-stimulerende eigenschappen hebben.

Definitie van kruiden

1. Een zaad producerende eenjarige, tweejarige of vaste plant die geen blijvend houtachtig weefsel ontwikkelt, maar aan het einde van het groeiseizoen afsterft. (Definition - Herb, 2024)

2. Een plant of plantendeel dat gewaardeerd wordt om zijn medicinale, hartige of aromatische kwaliteiten. (Definition - Herb, 2024)

Voordelen van kruiden voeren
Het gebruik van geneeskrachtige kruiden, oftewel fytotherapie, behoort tot de oudste geneeswijzen. Niets is natuurlijker dan het gebruik van de helende krachten van kruiden en planten, om hun preventieve en geneeskrachtige werking bij aandoeningen en ziekten. Dieren in het wild, die ziek of gewond zijn geraakt, hebben nog steeds het sterke instinct om de juiste planten en kruiden te vinden en te eten, die helpen bij hun genezing.
De ‘verdedigingsstoffen’ van kruiden en planten, kunnen geneeskrachtig zijn voor mens en dier. De werking van kruiden, planten en plantendelen (zoals wortels, stengels, knoppen, vruchten) kan heel krachtig zijn. (Reijnders, 2019) (Centrum Alternatieve Diergeneeskunde, 2024).

Waarom medicinale planten gebruiken? (Anrdt)

• Het versterken van de afweer van het lichaam
  o Kunnen preventief gegeven worden
  o Vaak nuttig als aanvulling op reguliere behandelingen

• Kunnen langdurig worden gebruikt

• Gemakkelijk te doseren en goed verdraagbaar

• Zelf therapie is mogelijk

• Bevatten talloze nieuwe geneeskrachtige stoffen

Verwerking van kruiden
Bladeren, stengels, bloemen of takjes, er kunnen kruiden van worden gemaakt. Gedroogd of vers, beide is mogelijk. Het is erg afhankelijk van de soort en het uiteindelijke doel. Aromatische planten zoals tijm of lavendel lenen zich bij uitstek erg goed om etherische oliën van te maken. Door planten te stomen wordt de olie uit de plant onttrokken. De olie bevat de werkzame stoffen van de plant.

Wat is fytotherapie?
Fytotherapie is de genezing, verlichting en preventie van ziekten en aandoeningen met behulp van geneeskrachtige planten. Vanuit geneeskrachtige plantenonderdelen zoals bloemen, wortels of bladeren worden plantaardige componenten zoals essentiële oliën of preparaten gemaakt (fytofarmaceutica) zoals droge extracten, tincturen of geperste sappen. (Gesellschaft für Phytotherapie e.V. (GPT), 2024)

Fytotherapie werkt op basis van plantaardige componenten, ook wel kruidengeneeskunde genoemd. Er wordt gebruik gemaakt van hele planten, delen van planten of preparaten van planten. Fytotherapie wordt toegepast om de gezondheid van dieren te bevorderen. Dit kunnen enkelvoudig samengestelde middelen zijn, maar ook middelen waarbij verschillende kruiden samengevoegd zijn. Doorslaggevend voor een succesvolle toepassing is de kennis van de dosering welke nodig is en welke combinatie van geneeskrachtige planten een verhoging van de werkzaamheid geeft.

De bioactieve inhoudsstoffen van planten die een positief effect hebben op het menselijk lichaam, worden ook wel fytonutriënten genoemd. Fytonutriënten, waarbij de eigenschappen van geneeskrachtige belang kunnen zijn, worden in verschillende stofklassen gedeeld: etherische oliën (terpenen), bitterstoffen, tannine, flavonoïden, saponinen, slijmstoffen en alkaloïden.

Van oudsher wordt fytotherapie al toegepast door dieren zelf. Neem bijvoorbeeld schapen die duizendblad eten om het maagdarmkanaal te ondersteunen. Het dieet van chimpansees bestaat voor 20% uit het eten van kruiden die antibacteriële en immuun-stimulerende eigenschappen hebben.

Voordelen van fytotherapie
Fytotherapeutische middelen leveren diverse voordelen op in vergelijking met synthetische middelen. De werkzaamheid is breder, kent een goede acceptatie en het heeft een minimale impact op het milieu. Bovendien produceren planten verschillende stoffen die meervoudig in het lichaam van het dier kunnen werken. De secundaire stoffen uit planten die vrijkomen door het combineren van de verschillende componenten, hebben veelal een integrale werking op het organisme. Bijvoorbeeld een product dat zich richt op de luchtwegen, parallel een positieve invloed heeft op de bloedsomloop en eetlust.

Fytotherapie in de praktijk
Ongeveer 85% van de synthetisch geproduceerde geneesmiddelen die wij tegenwoordig gebruiken, is van plantaardige oorsprong. Neem bijvoorbeeld de wilg. Wilgenschors is de voorloper van acetylsalicylzuur (Aspirine®), maar met een breder werkingsspectrum en zonder de bijwerkingen ervan.

Verdediging stoffen blijven nodig
Kruiden zijn eigenlijk de dagelijkse hofleveranciers van essentiële vitaminen, mineralen en fytonutriënten. Fytonutriënten zijn de verdedigingsstoffen waarmee planten zich beschermen tegen vraat van insecten of ziekmakende bacteriën, virussen of schimmels.

Deze verdedigingsstoffen kunnen voor mens en dier een goede werking hebben die organen, de stofwisseling en de darmflora krachtig ondersteunt. De behoefte aan fytonutriënten uit planten en kruiden wordt van grazers, zoals koeien en geiten, onderschat. Deze werkzame stoffen leveren een belangrijke bijdrage aan het behoud van de weerstand en ondersteunen stofwisselingsprocessen tijdens de lactatie en rondom de geboorte van jonge dieren in de eerste maanden van de lactatie.

Bekende kruiden en hun werking
Hieronder een aantal voorbeelden van bekende kruiden en hun werking. Goed om te weten: veel van deze kruiden hebben een bredere werking dan enkel hieronder beschreven.

Schors van de wilg (Salix alba): Voorloper van acetylsalicylzuur (ASS, Aspirine®), maar met
een breder werkingsspectrum en zonder de bijwerkingen ervan.

Anijs (Pimpinella anisum): Ondersteunt de spijsvertering en heeft een ontspannende werking op de darmen.
Brandnetel (Urtica dioica): Vocht afdrijvend, stimuleert de stofwisseling.
Eucalyptus (Eucalyptus globulus): Ondersteunt de luchtwegen door een positief effect op overtollig slijm.
Paardenbloem (Taraxacum officinale): Ondersteunt de lever, rijk aan vitaminen en mineralen.
Rozemarijn (Salvia rosmarinus): Stimuleert de eetlust en spijsvertering.
Pepermunt (Mentha × piperita): Verkoelend effect (uitwendig).
Melisse (Melissa officinalis): Kalmerend effect.
Arnica (Arnica montana): Stimuleert de doorbloeding en helpt bij verdikkingen. Geeft comfort bij moeilijk bewegen.
Knoflook (Allium sativum): Sterke antioxidant werking. Ondersteunt het immuunsysteem.
Kaneel (Cinnamomum verum/cassia): Stimuleert de eetlust, helpt bij aandoeningen in het
maagdarmkanaal zoals winderigheid of een opgeblazen gevoel.

Onderzoeken
Diverse onderzoeken tonen de werking aan van verschillende kruiden en zijn rol in de diergezondheid. Zie ook referentielijst

Deze factsheet is samengesteld door SaluVet (2024). Saluvet is een expert in natuurlijke diergezondheid met meer dan 100 jaar ervaring in het verwerken van geneeskrachtige planten en andere natuurlijke stoffen. https://saluvet.nl/

Bibliografie
Anrdt, D. G. (sd). natürliche Tiergesundheit.
Centrum Alternatieve Diergeneeskunde . (2024). Kruiden en fytotherapie voor dieren. Opgehaald van Centrum Alternatieve Diergeneeskunde : https://alternatievediergeneeskunde.nl/kruiden-fytotherapie-voor-dieren/
Definition - Herb. (2024, 12 5). Opgehaald van Merriam-Webster: https://www.merriam-webster.com/dictionary/herb
Dr. Schaette. (2016, maart). Kräuter und Heilpflanzen sind unser. Bad Waldsee. Opgehaald van https://assets.saluvet.de/media/pdf/a8/68/0a/3-2016-TP.pdf
Gesellschaft für Phytotherapie e.V. (GPT). (2024). Opgehaald van Gesellschaft für Phytotherapie e.V. (GPT): https://phytotherapie.de/de/
Groot, M. (2022). Mogeljike effecten van diverse planten (en bomen) op diergezondheid. Wageningen : Wageningen university & research.
Laldi, S. (2011). Kruiden in grasland en de gezondheid. Opgeroepen op 2025, van https://edepot.wur.nl/241094
Reijnders, L. (2019). Fytotherapie / kruidengeneeswijze:. Opgehaald van Dier in Kracht - Holistische praktijk: https://www.dierinkracht.nl/natuurgeneeswijzen/fytotherapie-en-kruidengeneeswijze/
Wageningen university & research . (2024). Kruiden en diergezondheid . Opgehaald van Wageningen university & research : https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/food-safety-research/wetenschappelijk-onderzoek/effecten-van-stoffen-op-mens-en-dier/kruiden-en-diergezondheid.htm#:~:text=Uit%20in%20vitro%20onderzoek%20is,%2C%20galafdrijvend%2C%20lipolytis