3.2.3 - Een overzicht van maatregelen akkerbouw

Gewasbescherming in de akkerbouw staat verminderd gebruik van chemicaliën (herbiciden, insecticiden, fungiciden) centraal. Daarvoor is een gezonde bodem essentieel, evenals diversiteit in het bouwplan en het benutten van Functionele Agrobio Diversiteit (FAB). Onder FAB wordt verstaan het benutten van biodiversiteit voor het agrarisch bedrijf. Denk daarbij aan bestuivers zoals hommels, bijen, regenwormen, lieveheersbeestjes etc.  

Lees hier meer over geïntegreerde gewasbescherming en ervaringen: 5. Geintegreerde gewasbescherming - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Bodembeheer wat de bodem betreft kan gedacht worden aan niet-kerende of gereduceerde grondbewerking (beter voor de bodembiodiversiteit en het percentage organisch stof), het verhogen van de organische stof door het onderploegen van gewasrestanten zoals stro, jaarronde bodembedekking - dus ook in de winter - en het voorkomen van het dichtrijden van de grond door gebruik te maken van lichte voertuigen en/of vaste rijpaden te gebruiken.  

Lees hier meer over geïntegreerde gewasbescherming + ervaringen: 6. Niet-kerende grondbewerking - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Bemesting ook in de akkerbouw is een optimaal gebruik van meststoffen belangrijk, o.a. om verzuring te voorkomen. Verzuring kan tegengegaan worden met kalk, maar hoe meer verzuring hoe hoger de kosten voor het corrigeren. Voorkomen is ook hier beter dan genezen.  

Lees hier meer over aanvoer organische meststoffen + ervaringen: 7. Organische meststoffen - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Vruchtwisseling om monoculturen tegen te gaan, en daarmee schade door plaagdieren en uitputting van de bodem, kan gebruik gemaakt worden van gewasdiversiteit en verruiming van het bouwplan, strokenteelt en mengteelt (zie hieronder info over het werk van Wageningen Plant Research op dit gebied). Daarnaast kunnen groenbemesters, vanggewassen (voorkomen uitspoeling meststoffen) en vlinderbloemigen (stikstofbinding) ingezet worden. Wanneer deze vervolgens op het land achtergelaten worden, draagt het ook bij aan organische stof in de bodem en een goede bodemstructuur.  

Lees hier meer over Gewasdiversiteit en verruiming bouwplan + ervaringen 2. Bouwplanverruiming - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Lees hier meer over groenbemesters + ervaringen 4. Groenbemesters - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Natuurbeheer ook voor de akkerbouw kan financiering aangevraagd worden voor agrarisch natuurbeheer via ANLb. Daarbij kan gedacht worden aan maatregelen ten behoeve van akkervogels (zoals de veldleeuwerik, kwartels, grauwe kiekendief en scholekster), bloeiende akkerranden voor insecten en het voorkomen van uitspoeling van nutriënten en landschapselementen zoals bomen en heggen. Voorbeelden van binnenveldse elementen zijn (noten)bomen en (vruchtdragende) struiken. De combinatie van bomen met eenjarige gewassen wordt agroforestry genoemd. Niet alleen op de akker, maar ook dichter bij huis kan iets gedaan worden ten behoeve van de biodiversiteit. Denk aan groene erfbeplanting. Een aantal van bovenstaande maatregelen is ook van belang bij het aanvragen van vergroeningsbetalingen via het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB), bijvoorbeeld groenbemesters, vanggewassen, vlinderbloemigen, gewasdiversificatie en blijvend grasland.  

Een voorbeeld van een maatregel is niet-kerende of gereduceerde grondbewerking. Op deze wijze wordt de bodembiodiversiteit vergroot en vindt er minder afbraak plaats van organisch materiaal in de bodem. Ook dit is goed voor de bodembiodiversiteit en voor de bodemstructuur en bovendien betekent het meer co2 opslag in de bodem. Gewasresten worden dan niet ondergewerkt, maar blijven liggen op het land. Ook kan gewerkt worden met technieken die de bodem minder diep bewerken, zoals het werken met schijven of de ecoploeg. Het effect is minder erosie, maar ook een hogere onkruiddruk (wat weer gunstig kan zijn voor insecten en vogels).  

Een tweede voorbeeld is het gebruik van groenbemesters. Deze helpen de bodemstructuur te verbeteren, zorgen voor meer organisch materiaal in de bodem en het binden van stikstof. Ook is het belangrijk voor de biodiversiteit, in en boven de grond. 

Lees hier meer over Gewasdiversiteit en verruiming bouwplan + ervaringen: 8. Randenbeheer - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Lees hier meer over Binnenveldse elementen (agroforestry) 2. Bouwplanverruiming - Maatregelen - Digitale gids Natuurinclusieve akkerbouw - Groen Kennisnet wiki 

Wat betreft de akkerbouw zijn veel natuurinclusieve maatregelen beschreven door Wageningen Plant Research in Lelystad. Hier is onder meer een proeftuin Agro ecologie en Technologie. De uitgangspunten voor de akkerbouw zijn grotendeels hetzelfde als voor de melkveehouderij: meer diversiteit (in Lelystad wordt geëxperimenteerd met strokenteelt en mengteelt) en minder inputs (in de akkerbouw met name het verminderen van het gebruik van pesticiden, maar ook het benutten van vlinderbloemigen om stikstof uit kunstmest terug te dringen). Om het gebruik van pesticiden terug te dringen, is een gezonde bodem belangrijk (met meer biodiversiteit en organische stof in de bodem) en functionele agrobiodiversiteit (in en boven de bodem). Ook wordt geëxperimenteerd met lichtere machines (robotisering) en meer landschapselementen (agroforestry). Daarnaast wordt o.a. gewerkt aan robuuste gewassen, groenbemesters en ondersteuning met IT-technieken.  

Combinaties (melk)veehouderij en akkerbouw 

Bij combinaties van melkveehouderij en akkerbouw kan het gaan om gemengde bedrijven of om samenwerkingsverbanden tussen melkveehouderij- en akkerbouwbedrijven. In het kader van kringlooplandbouw worden dergelijke combinaties aangemoedigd. Zo kan de mest van de veehouderij naar de akkerbouw en reststromen (zoals stro) van de akkerbouw naar de veehouderij. Zo worden nutriëntenkringlopen hersteld. Vanuit het beleid is veel aandacht voor kringlooplandbouw en voor wat men noemt natuurinclusieve kringlooplandbouw (zie ook module 1 voor definities).  

Ook het zelf verbouwen van veevoergewassen door veehouders of het afnemen van veevoergewassen van akkerbouwers uit de buurt kan helpen de kringloop te herstellen, met name wanneer de mest dan weer gebruikt wordt voor de verbouw van deze gewassen. 

Meer lezen over kringloop en evenwicht tussen plantaardige en dierlijke productie:  Evenwichten in het gemengde bedrijf - bemesting en kringloop - Wiki Groenkennisnet 

In veenweidegebieden komt meer aandacht voor vernatting (om bodemdaling en uitstoot van co2 tegen te gaan) en daarbij hoort ook aandacht voor natte teelten zoals lisdodde, riet en azolla. Lisdodde en riet zijn vezelrijk en daarom geschikt voor het maken van materialen in de biobased economie. Azolla neemt veel fosfor en stikstof op en is geschikt als meststof en voedingssupplement in diervoeding. Bovendien groeit het erg snel.