4.8. Stamboeken en rasverenigingen

Eigenlijk is selectie met als doel het verbeteren van een ras niets nieuws. Dat gebeurt sinds het begin van de domesticatie. Maar we zijn er in de loop van de tijd wel veel beter in geworden. Een belangrijke oorzaak is organisatie. Rond 1900 werden er steeds meer verenigingen opgericht die zich richtten op de fokkerij van een bepaald slag dieren. Binnen die vereniging werden afspraken gemaakt over de eisen waar de dieren aan moesten voldoen, om mee te mogen doen aan de fokkerij. Dit waren de eerste stamboeken of rasverenigingen. Het is niet zo dat in 1900 alle rassen al bestonden. Er worden nog steeds nieuwe rassen gevormd. Er zijn ook stamboeken waar kruisingen welkom zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het KWPN en NRPS. Beide zijn paarden (en pony bij het NRPS) stamboeken die niet zijn georganiseerd om een bepaald ras, maar met een bepaald doel: sportpaarden (en pony’s) fokken.

Een belangrijk verschil tussen een stamboek en een rasvereniging is dat een stamboek de registratie van de afstamming in beheer heeft en een rasvereniging niet. Voor honden en katten zijn er bijvoorbeeld rasverenigingen: de stambomen worden door een andere, centrale organisatie afgegeven. Voor paarden, schapen en geiten zijn er stamboeken: afstammingsregistratie is in eigen beheer.

De meeste stamboeken en rasverenigingen hebben een rasstandaard waaraan hun dieren moeten voldoen. Dat is voor veel rassen het fokdoel. In veel gevallen komt er een inspecteur langs om te controleren of de dieren er inderdaad aan voldoen. Sommige stamboeken/rasverenigingen gaan verder en stellen naast de rasstandaard extra voorwaarden. Bijvoorbeeld met betrekking tot de gezondheid en prestaties in de sport.