Circulair ondernemerschap

Het concept van circulair ondernemerschap biedt veel (economische) voordelen. En toch is het moeilijk: het vereist anders denken en zoeken naar andere oplossingen, andere wet- en regelgeving en andere financieringsvormen. Nodig is een andere kijk op waarde. Of zoals Einstein al zei: “Het is domheid alsmaar hetzelfde te doen en een ander resultaat te verwachten. Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. “

Als je wilt bijdragen aan een betere toekomst, hebben we een ander systeem nodig. Om een toekomst voor te stellen buiten het huidige systeem, kom je er niet door naar de huidige werkelijkheid te kijken en dezelfde stappen te blijven herhalen. Waarde wordt nu nog bepaald door de vraag: “Hoeveel geld stop ik erin en hoeveel geld komt eruit?” De jaarrekening en de balans van bedrijven wordt nu op deze basis geïnterpreteerd. Het idee dat alles nu meer waarde heeft dan in de toekomst is ingebakken in onze risicomodellen, en strookt niet met de realiteit van een circulaire economie, waar juist op de lange termijn waarde wordt gecreëerd. In de toekomst zullen sociale en ecologische input en output steeds meer worden meegenomen in het businessmodel en de bedrijfsvoering.

Hoe kun je invulling geven aan circulair ondernemerschap?

• Wetgeving & Beleid: Sommige aspecten zijn wettelijk geregeld. Denk aan vermindering van wegwerpplastic, zoals de regelingen rondom plastic tasjes en patatbakjes. Een ander voorbeeld is de Kaderrichtlijn Water die in 2000 van kracht geworden is en als doel heeft de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater in Europa te waarborgen. Op 26 april 2023 heeft het kabinet extra maatregelen aangekondigd om de klimaatdoelen in 2030 te halen.

• Initiatief van de ondernemer: Soms wordt het initiatief door de ondernemer zelf genomen. Denk aan de bewuste keuze om duurzaam te verpakken, groene energie in te kopen of efficiënt met water om te gaan.

• Initiatief vanuit onderzoek: Soms wordt er door onderzoekers initiatief genomen om meer circulair te gaan werken. Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van nieuwe producten die gemaakt worden uit het sap van de stengels van de tomatenplant: Hernieuwbare grondstoffen uit plantenstengelsap.

Hoe ziet een circulair businessmodel er uit?

Als bedrijf creëer je waarde door producten of diensten te produceren met als doel afval te reduceren, levensduur te verlengen, en hergebruik te maximaliseren. Een businessmodel maak je als ondernemer door te kijken naar de businessmodel driehoek. De driehoek heeft vier onderdelen:

1. Wat: De waardepropositie. Daarin wordt beschreven wat het bedrijf een klant kan bieden om aan een bepaalde behoefte te voldoen.
2. Hoe: De waardeketen. Dat gaat over de manier waarop er waarde wordt gecreëerd en welke acties hiervoor worden ondernomen.
3. Waarom: Het opbrengstenmodel. Daar wordt gekeken naar het financiële aspect, met name de inkomstenstromen en kostenstructuur.
4. Wie: De klant. Het moet namelijk heel duidelijk zijn welk klantsegment het meest relevant is voor het bedrijf en aan wie de producten of diensten worden verkocht.

Open

De businessmodel driehoek laat zien welke vragen er komen kijken bij het opzetten van een bedrijf.

Er zijn veel verschillende businessmodellen die bedrijven gebruiken. Voor het gemak kiezen we het Sustainable Business Model Canvas (SBMC). Het BMC is bij velen bekend. In het SBMC, komen er twee extra bouwstenen bij, namelijk ecologische- en sociale kosten en voordelen.

Open

Het Sustainable Business Model Canvas zoals te vinden op https://www.case-ka.eu/.

Om circulair te ondernemen heb je vaak anderen nodig. Voor veel (disruptieve) innovaties heb je de ketenpartners en soms het hele systeem nodig. Een voorbeeld is de recente regels rondom textiel; sinds 1 juli 2023 is er de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid Textiel (UPV). Maar ook het statiegeld op blikjes is een voorbeeld. Op het bedrijf zelf kun je beginnen met circulair inkopen. Om circulaire logistiek en een circulaire keten te ontwikkelen, heb je anderen nodig. Helaas ligt het denken over een circulaire economie nog ver voor op het doen! Circulair ondernemen, binnen een lineair ingestelde economie, is ontzettend lastig.

Houvast via de Sustainable Development Goals en de “Value Hill”

De Sustainable Development Goals (SDGs) zijn door veel (grote) bedrijven ondertekend. Duurzame (glas)tuinbouw heeft onder andere te maken met SDGs 2, 3, 6, 7, 9, 12 en 17. Dit geeft houvast bij het maken van nieuwe plannen. Lees bijvoorbeeld de brochure “Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en SDG's: voorbeelden uit de praktijk”.

Op het individuele bedrijf, maar in ketenverband, is het ontwerpen van nieuwe of vernieuwde  producten of diensten een innovatief proces. In alle onderstaande stappen is het mogelijk om het gebruik en verbruik van (schaarse) grondstoffen of materialen te verminderen. Het is een cyclus die begint bij ontwerp en na alle 6 de stappen, begint de cyclus weer van voor af aan.

1. Ontwerp
2. Produceren
3. Distribueren
4. Gebruik door de consument
5. Hergebruiken en repareren
6. Recyclen

Een ander hulpmiddel om in kaart te brengen hoe circulair een product of dienst is, is de “Value Hill”. Links zie je de Value Hill in de lineare economie, en rechts de Value Hill in de circulaire economie. Zoals je ziet maken we dus onderscheid tussen de mogelijkheden in de lineaire- en circulaire economie.

In de circulaire economie hebben we nieuwe of aangepaste businessmodellen nodig. Het SBMC is hier een vaker gebruikt model voor. Naast het businessmodel is het belangrijk om ook het verdienvermogen goed in kaart te brengen. Het verdienvermogen kunnen we in kaart brengen door de economische waarde (in euro’s) in de jaarrekening te zetten. In de circulaire economie zijn ook de ecologische- en sociale waarde van belang. Deze drie waardes moeten in balans zijn! De huidige rapportagecyclus beschrijft vaak alleen de economische waarde. “Integrated reporting” maakt een begin met een nieuwe manier van rapportage. Deze manier van rapportage communiceert hoe het bedrijf met haar strategie, bestuur, de prestaties en de vooruitzichten, in de context van haar externe omgeving, waarde creëert, behoudt of uitholt op de korte-, middellange- en lange termijn. Vanaf 2025 moeten grote ondernemingen hun duurzaamheidsrapportage anders gaan inrichten. Dit is vastgelegd in de Europese regelgeving. De kleinere bedrijven volgen later. De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) heeft als doel om meer in de richting van duurzame investeringen te bewegen, om zo duurzame en inclusieve groei te bewerkstelligen.