Gewenste richting

Hoe lager hoe beter. Een lager bodemoverschot duidt altijd op lagere stikstofverliezen. Echter, de vorm waarin de verliezen plaatsvinden (schadelijke nitraat of onschadelijk luchtstikstof) verschilt tussen landgebruik, grondsoort en grondwaterstand.

Landgebruik (grasland, bouwland): op bouwland spoelt een groter deel van het bodemoverschot uit dan op grasland.
Grondsoort (klei, zand, löss, veen): het deel van het bodemoverschot dat uitspoelt neemt toe in de volgorde zand/löss, klei, veen.
Grondwaterstand (nat, matig droog, droog): hoe droger, hoe groter het deel van het bodemoverschot dat uitspoelt.

Directe vergelijking tussen bedrijven is alleen geoorloofd bij een gelijke landgebruiksklasse, grondsoort en grondwaterstandsklasse.

Benchmarks

Sector. De aanvoer van kunstmest en dierlijke mest en de afvoer van stikstof met het geoogste gewas kunnen zeer verschillend zijn op grasland en bouwland.

Grondsoort (klei, zand, löss, veen). Met name het onderscheid tussen veen en minerale gronden is belangrijk omdat op veengronden standaard een aanvoer van 235 kg N/ha uit de afbraak van veen wordt ingerekend.

Intensiteit. In de melkveehouderij is de melkproductie per ha met name van invloed op de stikstofaanvoer uit kunstmest en dierlijke mest. In de akkerbouw wordt de intensiteit uitgedrukt in Standaard Opbrengst (SO) per ha. Die is onder andere afhankelijk van de aandelen rooivruchten en granen.

Het gemiddelde bodemoverschot op melkveebedrijven is 168 kg N/ha. De 25%, 50% en 75% percentielen zijn respectievelijk 108, 155 en 208 kg N/ha. Het gemiddelde overschot op zand/löss, klei, veen is respectievelijk 136, 162 en 310 kg N/ha. Op veengrond is het overschot inclusief 235 kg N/ha uit mineralisatie door afbraak van veen. Het gemiddelde bodemoverschot is voor melkveebedrijven met <14,14-19 en >19 t/ha respectievelijk 154, 167 en 179 kg N/ha.

Het gemiddelde bodemoverschot op akkerbouwbedrijven is 125 kg N/ha. De 25%, 50% en 75% percentielen zijn respectievelijk 78, 125 en 174 kg N/ha. Het gemiddelde overschot op zand, löss en klei is respectievelijk 100, 69, en 138 kg N/ha. Het gemiddelde bodemoverschot is voor akkerbouwbedrijven met 2000, 3380 en 5630 SO/ha respectievelijk 127, 131 en 119 kg N/ha.

Technische haalbaare waarden

Volgt later.

Drempel en streefwaarden doelbereik

De Nitraatrichtlijn heeft als doel water te beschermen tegen verontreiniging door nutriënten uit agrarische bronnen. De Nitraatrichtlijn is gekoppeld aan de Europese Kaderrichtlijn Water, die als algemeen doel heeft een goede ecologische en chemische waterkwaliteit te bereiken en te beschermen. De EU (Europese Unie) waterkwaliteitsnorm voor nitraat in grondwater is 50 mg/l. Voor het bereiken van een goede eutrofiëringstoestand geldt een ecologisch norm die verschilt per soort oppervlaktewater. Voor sloten is de norm meestal rond de 2,4 mg N/l.

Voor stikstofuitspoeling naar grondwater is via het gemiddelde neerslagoverschot en de uitspoelingsfactor de nitraatnorm vertaalbaar naar het bodemoverschot op bedrijfsniveau. De uitspoelingsfactor geeft aan welk deel van het bodemoverschot uitspoelt. De factor varieert van 0.05 (grasland op veen) tot 0.75 (bouwland op droog zand). Ter illustratie, bij grasland op matig droog zand (GT IV) is de uitspoelfactor 0.29 en het neerslagoverschot 280 mm. Het overschot dient lager dan 110 kg N/ha te zijn om de nitraatnorm van 50 mg NO3/l te bereiken.

De vertaling van normen voor oppervlaktewater naar bedrijfsdoelen is lastig omdat hierbij meerdere bronnen een rol spelen.