Mestadditieven

Biologische mestadditieven bevatten micro-organismen, enzymen of nutriënten die bepaalde processen in de mest in gang zetten. Vaak is het niet duidelijk bij welke processen deze micro-organismen betrokken zijn. Daarnaast is het lastig om nieuwe micro-organismen te introduceren in een bestaand ecosysteem (in mest). De kans dat de toegevoegde micro-organismen zich kunnen vestigen in de mest is klein en daardoor wordt bij biologische additieven vaak geen emissiereductie waargenomen.

Onder chemische mestadditieven vallen zuren en urease- of nitrificatieremmers. Met name het aanzuren van mest is bewezen effectief in het verlagen van zowel de stikstof- broeikasgasemissies uit mest. Door toevoeging van zuur wordt de pH in de mest verlaagd. Hierdoor verschuift het evenwicht in de mest van ammoniak naar ammonium en daardoor kan minder ammoniak vervluchtigen. De verlaagde pH remt ook de micro-organismen in mest die methaan produceren. Mest heeft een bufferende werking, waardoor bij langdurige opslag vaak extra zuur moet worden toegediend.

Nitrificatieremmers zijn biologische inhibitoren die de activiteit van nitrificerende bacteriën remmen. Hierdoor wordt de omzetting van ammonium (NH₄⁺) naar nitriet (NO₂^-) en vervolgens naar nitraat (NO₃^-) verminderd en is stikstof in (kunst)mest minder gevoelig voor uitspoeling. In de bodem zijn van nature bacteriën aanwezig die ammoniumstikstof omzetten in nitraatstikstof. Stikstof in nitraatvorm kan makkelijk uitspoelen naar diepere bodemlagen en uiteindelijk naar het grondwater. Nitrificatieremmers remmen de activiteit van de bacteriën, waardoor ammoniumstikstof minder snel wordt omgezet in nitraat en daardoor minder nitraat uitspoelt. Daarnaast ontstaat tijdens nitrificatie ook lachgas, waardoor nitrificatieremmers ook lachgasemissies kunnen verminderen. Er zijn verschillende chemische stoffen die als nitrificatieremmers kunnen worden gebruikt, waaronder ammoniumthiosulfaat, dicyandiamide (DCD), 2-chloor-6-(trichlooracetamido)pyridine (nitrapyrin), en 3,4-dimethylpyrazolefosfaat (DMPP). Deze stoffen werken op verschillende manieren, zoals het remmen van enzymen die betrokken zijn bij de nitrificatie of het verstoren van de celmembranen van nitrificerende bacteriën.

Fysische additieven voor mest zijn stoffen die fysische eigenschappen van mest kunnen veranderen zonder dat er chemische reacties plaatsvinden. Deze additieven kunnen verschillende doelen dienen, zoals het verbeteren van de structuur van de mest, het verminderen van geurhinder, het verminderen van de vorming van broeikasgassen, en het verbeteren van de opslag- en verspreidbaarheid ervan. Enkele voorbeelden van fysische additieven aan mest zijn:

1. Klei: Toevoeging van klei aan mest kan de structuur verbeteren en de capaciteit om water vast te houden vergroten, waardoor de mest beter wordt vastgehouden en minder vatbaar is voor uitspoeling.

2. Kalk: Kalk kan worden toegevoegd om de pH-waarde van de mest te verhogen. Dit kan helpen om de geur te verminderen en de omzetting van ammonium naar ammoniak te vertragen, wat geurhinder kan verminderen.

3. Magnesium: magnesium wordt aan mest toegevoegd om struviet te vormen. Struviet is een complex van magnesium, (ortho-)fosfaat en ammonium. Door de toevoeging van magnesium aan mest kan meer ammonium worden vastgelegd in struviet, waardoor er minder zal emitteren. Daarnaast neemt ook de methaanemissie uit mest af.

4. Zaagsel of stro: Deze materialen kunnen worden toegevoegd om de structuur van de mest te verbeteren en de beluchting te bevorderen, waardoor de vorming van broeikasgassen zoals methaan wordt verminderd.

5. Zeoliet: Zeolieten zijn mineralen met een poreuze structuur die water en ammoniak kunnen absorberen. Door zeoliet aan mest toe te voegen, kunnen ammoniakemissies worden verminderd en kan de mest beter worden vastgehouden.

6. Schuimremmers: Deze additieven worden vaak gebruikt om het schuimen van mest te verminderen tijdens opslag en transport, wat het risico op morsen vermindert en de verspreidbaarheid verbetert.

Van Boxmeer, E.G.G., N.W.M. Ogink, 2023. Mestadditieven voor ammoniakemissiereductie uit rundveemest. Wageningen Livestock Research, Openbaar Rapport 1443. https://edepot.wur.nl/635331

HAS (2020) Additieven voor dierlijke mest; een inventarisatie van additieven voor dierlijke mest en een validatie van de claims over deze producten. HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen, ‘s-Hertogenbosch. https://www.mestverwaarding.nl/storage/article/files/2020/09/5f5b6b562af1a.pdf

Van Boxmeer, E.G.G., J.C. van Middelkoop, H.J.C. van Dooren, 2023. Toevoegen van magnesiumchloride (MgCl2) aan runderdrijfmest; Huidige stand van zaken van onderzoek naar het effect van MgCl2 in mest op emissies, bodem en gewas. Wageningen Livestock Research, Openbaar Rapport 1428. https://doi.org/10.18174/631674

Holshof, G., W. Bussink (2002) Bij zodebemesting toevoegmiddelen aan mest te duur. PraktijkKompas Rundvee. December 2022. https://edepot.wur.nl/47018

Van Mullekom, M., B. Vernooy, Y. Verstijnen, G van Dijk, F. Smolders (2019) Zeoliet als mogelijke oplossing voor de nitraatuitspoeling uit landbouwgronden. Vakblad natuur, bod, landschap. April 2019. https://edepot.wur.nl/477140

Kuikman, P., R. Schils, C. van Beek, G. Velthof (2010). Nitrificatieremmers in de Nederlandse landbouw; potentiële vermindering van lachgasemissie. Wageningen Alterra, rapport 2016. https://edepot.wur.nl/136455

Puente-Rodríguez, D. Gollenbeek, L.R., Verdoes, N. & Bos, A.P., 2022. Perspectief van het aanzuren van mest in Nederland om methaan- en ammoniakemissie te reduceren. Wageningen Livestock Research, Rapport 1375. https://edepot.wur.nl/572080

Artikel: ‘Toevoegmiddelen aan mest, een inventarisatie’