4.5. Aandachtspunten diergroepen

Deze paragraaf biedt verdieping op specifieke onderwerpen en diergroepen.

vraag en aanbod biologische dieren (alle diergroepen)

Aanbieden van en zoeken naar biologische dieren (alle diergroepen) kan sinds kort op de nieuwe database Nationale dierlijke database 'OrganicXLivestock' . Deze database vind je hier: https://organicxlivestock.nl/ . Iedereen kan hier zoeken in het aanbod. Voor het aanbieden van dieren moet je een account aanmaken.

Pluimveeketen

De biologische legpluimvee-keten ziet er nu zo uit:

Open

Vermeerdering, broederij en opfok gebeuren nu in aparte bedrijven. Deze vallen onder de verantwoordelijkheid van een zogenaamde broederij- en opfokintegratie. De leghennenhouders kopen daar hun leghennen in. Onder de tot 2023 in de EU geldende regels moesten de leghennen wel afkomstig zijn van een biologisch opfokbedrijf, maar hoefde het vermeerderingsbedrijf nog niet biologisch te werken. Onder de nieuwe Verordening (geldend vanaf 1 januari 2022) moet de hele keten biologisch worden, dus ook vermeerderingsbedrijven (moederdieren), broederij en opfok. Daar heeft de hele biologische pluimvee-keten naar toe gewerkt. 

De bio-opfokintegraties (vermeerdering-broederij-opfok) werken nu ook voor biologische productie vaak nog met dezelfde ‘rassen’ die ook in de gangbare legpluimveehouderij worden ingezet. Hoge productie en efficiëncy zijn daarvoor de belangrijkste criteria.  Er is wel steeds meer belangstelling voor de ontwikkeling en vermeerdering van kippenrassen die beter geschikt zijn voor de biologische houderij. Dat zijn vooral wat robuustere kippen die zich beter houden in de vrije uitloop en met een betere ruwvoer-conversie. Ook is er steeds meer belangstelling voor zgn. dubbeldoel-rassen, met een hogere restwaarde na de leg-periode en betere vleeskenmerken van de haantjes (zie verder par. 4.3). Er zijn al wel biologische vermeerderingsbedrijven die zich daarop toeleggen.

Er is steeds meer bezwaar tegen de vernietiging van de manlijke kuikens meteen na het sexen. Er wordt gezocht naar alternatieven, waarbij de haantjes kunnen opgroeien tot een volwaardig product. Dat is een opgave voor de hele pluimvee-keten. Om haantjes met enige bevleesdheid te krijgen zijn andere rassen nodig (dubbeldoel-rassen), een opgave voor de vermeerderingsbedrijven. Er moeten vervolgens bedrijven zijn die de opfok van de haantjes oppakken (in plaats van te werken met de gangbare rassen vleeskuikens). De slachterijen moeten de haantjes kunnen verwerken en er moet afzet voor zijn, dus vraag bij de consument.

De afzet, dus de vraag bij de consument, is hierin de spilfactor. Feit is dat deze rassen zodanig inboeten op efficiency w.b. eierproductie (minder eieren, meer voer) dat de extra opbrengst van de haantjes daar nu nog niet tegenop kan wegen. Dit werkt dus alleen voor een niche markt waarin je extra toegevoegde waarde weet te creëren, waardoor eieren en vlees tegen een meerprijs verkocht kunnen worden.  De positieve beleving (‘ik doe iets goeds’) moet dan maken dat consumenten er extra geld voor willen betalen. Vaak zie je dat er een constructie wordt gezocht waarbij de eieren (van de hennen met de ‘geredde broertjes’ of ‘broederhaantjes’) duurder worden gemaakt, waardoor het hanenvlees onder de kostprijs kan worden verkocht. Redenerend vanuit keten-verantwoordelijkheid en de biologische principes is dat geen vreemde constructie.

Die kostprijs zal het normaal gesproken echter altijd afleggen tegen de kostprijs van eieren en vlees in een gespecialiseerde keten. Een mogelijke route om de kostprijs van eieren en vlees van dubbeldoelrassen verder te verlagen is gebruik van laagwaardiger en dus goedkoper voer, dus meer ruwvoer. De robuustere rassen kunnen meer ruwvoer verwerken.

Op den duur zal ook het opschalen van deze kip+haan keten en van de verwerking van het vlees tot een lagere kostprijs moeten leiden. Er wordt gewerkt aan meer bewerkte producten met haantjes-vlees (kip-burgers e.d.) die beter passen in het huidige voedingspatroon. maar dat levert nu nog erg dure kipburgers op.

De keten-samenwerking die hiervoor nodig is wordt aangejaagd in de projecten Man-in de-pan en Mannelijke dieren (zie Verdieping). In de graasdierensector is er een vergelijkbaar probleem. Stierkalveren worden vaak afgevoerd naar gangbare mesterijen, geitenbokjes hebben nauwelijks waarde. Ook hier is opfok binnen de biologische keten een opgave voor de hele keten en is deze sterk afhankelijk van de vraag van de consumenten. Daarom organiseert Bionext  publiekscampagnes gericht op bekendheid en acceptatie van 'mannenvlees' uit de biologische keten.

vrije uitloop pluimvee, combinatie met plantaardige productie

De (verplichte) vrije uitloop van pluimvee biedt nog veel uitdagingen. Vooral een wat grotere uitloop wordt niet altijd goed benut, zeker als deze te weinig beschutting biedt. Niet elke beschutting is even effectief. Om de grond van de uitloop zo efficiënt mogelijk te gebruiken is combinatie met teelt mogelijk, Dan wordt beschutting gecombineerd met plantaardige productie (fruit, noten, bessen, hout e.a.).

Er gelden regels voor een periode van leegstand, zodat de begroeiing in de vrije uitloop zich kan herstellen. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft de periode van leegstand tussen twee koppels voor alle soorten pluimvee in 2022 vastgesteld op 30 dagen. Voorheen werd onderscheid gemaakt tussen leghennen (60 dagen) en vleeskuikens (30 dagen).

Deze bepaling is gebaseerd op de nieuwe EU-verordening voor de biologische landbouw. Doel van de Verordening is dat de vegetatie weer aan kan groeien tussen twee koppels pluimvee in.

Kalveren bij de koe ? Familiekuddes

Een actueel vraagstuk is: laat je kalveren bij de koe en bij de koe drinken, of zet je ze zoals gebruikelijk meteen apart in een kalverhok en voer je ze handmatig ? Vanuit de optiek van dierenwelzijn wordt er steeds meer voor gepleit de kalveren bij de koe te laten (en zelfs voor een wettelijk verbod op scheiden van kalf en koe direct na de worp). Waarschijnlijk (cijfers niet bekend) voelen relatief veel bio-boeren hiervoor. Toch wordt hier heel verschillend over gedacht, zelfs onder BD-boeren. Volgens andere boeren geeft juist de latere scheiding van koe en kalf veel meer stress. Ook het productieverlies tijdens de zoogperiode speelt mee. In ieder geval iets om goed over na te denken. Ook de wetenschap is er nog niet uit.

Een systeembenadering is die van familiekuddes, een houderij-systeem dat zoveel mogelijk aansluit op het soorteigen gedrag van rundvee. Familiekuddes zijn gericht op een betere weerstand van het vee door een meer natuurlijke wijze van veehouderij. Dat betekent: niet elke leeftijdsgroep apart huisvesten om contactbesmetting te voorkomen, maar vertrouwen op een betere weerstand en lagere ziektedruk door rust in de kudde en voldoende ruimte. In dit systeem blijven de kalveren bij de koe, en in de kudde.