14.7.2: Beperkingen in het gebruik van ouderdieren (2024)

In goed opgezette en gecontroleerde fokprogramma’s wordt ernaar gestreefd de geselecteerde vaders en moeders met dezelfde intensiteit in te zetten. In de volgende generatie krijgen ze een gelijk aantal nakomelingen. Op die manier blijft de genetische variatie in de populatie behouden. Alle voorouders in de stambomen van de ouders komen allemaal terug in de stambomen van de dieren in de volgende generatie. Dergelijke fokprogramma's zijn optimaal en duurzaam: in toekomstige generaties zijn alle mogelijkheden voor selectie nog steeds aanwezig. In minder gecontroleerde populaties hebben we veel voorbeelden van vaderdieren die in het verleden veelvuldig werden gebruikt in rassen van melkvee, paarden en honden. Een dergelijk overmatig gebruik van enkele fokdieren heeft een duidelijk oplopend effect van de gemiddelde additieve verwantschap in de populatie, waardoor inteeltproblemen bij toekomstige generaties ontstaan. In populaties creëren ze genetische flessenhalzen (“bottle necks”)

Het overmatig gebruik van populaire vaderdieren leidt vaak tot een beperkt gebruik van andere vaderdieren of zelfs het verwaarlozen van vaderdieren die voor gebruik zijn geselecteerd. Dat draagt bij aan de effecten van genetische flessenhalzen.

De eerste reactie om het overmatig gebruik van een paar geselecteerde dieren te vermijden is het beperken van het gebruik ervan: een voorbeeld is het maximale aantal dekkingen dat door een vaderdier mag worden uitgevoerd. In minder gecontroleerde fokprogramma's leidt dit vaak tot tegenstand van individuele fokkers en eigenaren van vaderdieren. Als vuistregel mag een vader niet meer dan 5% van het totale aantal nakomelingen in de volgende generatie produceren.

Een positieve reactie op het excessieve gebruik is het maken en uitdragen van een plan waarbij alle geselecteerde vaderdieren een gelijk aantal dekkingen krijgen. Ze benaderen de optimale en duurzame schema's van goed gecontroleerde fokprogramma's.