Tulpenvirus X - TVX - lelie

Ingezonken, lichtgroen gekleurde, langwerpige sectoren in het blad tussen de nerven, van enkele millimeters lang.

Blad- en bloemknop zijn soms gebobbeld of ruwer van structuur dan normaal. Soms roestbruine verkleuring in de lengterichting van nerven (vergelijkbaar met PlAMV). Bovenkant blad kan lichtgele of lichtgroene vlekjes vertonen. De bladeren zijn soms aan de randen gegolfd als gevolg van necrose langs de bladeren. Iets meer spichtig blad.

TVX kan ook bij lelies voor virusinfecties zorgen. Sequentieanalyse van TVX isolaten uit tulp en lelie tonen enkele specifieke genetische verschillen aan tussen de TVX-stam afkomstig uit tulp en de TVX-stam afkomstig uit lelie. Daarom wordt er gesproken van de tulpen-stam van TVX (TVX-T) en de lelie-stam van TVX (TVX-L). Tot nu toe is TVX-L niet  bij tulp aangetroffen en is TVX-T niet bij lelie aangetroffen.

Voor de verspreiding van TVX is geen vector nodig. Het virus komt vrij via wondjes, of kan worden 'uitgezweten'. Het virus kan gezonde bollen besmetten via wondjes, maar ook in intacte bollen of wortels kan het virus binnendringen.

TVX is een vrij hardnekkige virus dat buiten de plant langere tijd besmettelijk kan blijven. Aanwezigheid van virusdeeltjes in de bodem of in virusbesmette gewasresten kunnen tijdens een nieuwe teelt tot infectie leiden. Tijdens diverse teeltprocessen tot aan de broei kunnen deze beperkte besmettingen via diverse risicovolle handelingen in een partij uitgroeien tot veel hogere percentages.

De waardplantenreeks van TVX is breed. Een groot aantal onkruiden en groenbemesters zijn waardplant. In relatie tot lelie worden in deze alternatieve waardplanten lagere virusconcentraties aangetroffen. Het is momenteel onduidelijk welke rol deze onkruiden en groenbemesters spelen bij de instandhouding van virusreservoirs in de bodem.

Bedrijfshygiëne is belangrijk om verspreiding van TVX binnen en tussen partijen te voorkomen. Vuil en plantenresten wegspoelen met (warm) water en eventueel zeep gebruiken om aankoeken van vuiligheid te voorkomen zijn het belangrijkst en het meest effectief. Middelen met virucide werking (bijvoorbeeld Virkon S) kunnen eventueel ingezet worden om achtergebleven virusdeeltjes alsnog te inactiveren.

Stomen van de grond is toepasbaar bij kasteelt. Voor een goede inactivatie van virus in de grond is het belangrijk dat alle grond voldoende lang voldoende heet is geweest. Het werken met dataloggers voor temperatuurregistraties is daarom aan te bevelen.

Er zijn geen middelen met virucide activiteit bekend die toegepast kunnen worden in de bodem. Een chemische afdoding is daarom niet mogelijk. Omdat er geen vector betrokken is bij de bodemgebonden virusverspreiding hebben nematiciden of fungiciden geen effect op virusreservoirs in de bodem. Een gezond bodemleven en snelle vertering van plantresten heeft daarentegen zeker wel een functionele bijdrage in een effectieve ontsmetting van de bodem. Natte grondontsmetting of toepassing van bodemfungiciden zou daarom misschien juist wel eens averechts kunnen werken bij het bestrijden van virusreservoirs in de bodem.